ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

                                 

                                       ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Τίτλος  :  Κ Π Καβάφη    Αλεξανδρινοί βασιλείς

Δημιουργός : Γιούλα Γαμβρούλη

Πρόταση διδασκαλίας

Διδακτικό αντικείμενο : Νεοελληνική Λογοτεχνία

Τάξη : Α Λυκείου

Χρονική διάρκεια :  έξι  ώρες  

Προυποθέσεις υλοποίησης : εξοικείωση των μαθητών με την ομαδοσυνεργατική διαδικασία μάθησης και με τις βασικές γνώσεις χρήσης των νέων τεχνολογιών

Σύντομη περιγραφή

Διδασκαλία του ποιήματος Αλεξανδρινοί βασιλείς του Κ Π Καβάφη στο σχολικό εργαστήριο , με τη βοήθεια του διαδικτύου. Περιήγηση στο ψηφιακό αρχείο του ποιητή και προσέγγιση των  βασικών γνωρισμάτων της ποιητικής του γραφής.

ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ

Η ουσιαστική και αποτελεσματική επικοινωνία των μαθητών με  την ποιητική γραφή του Καβάφη και η διερευνητική προσέγγιση της ιδιότυπης ποιητικής του έκφρασης, όπως αυτή αποτυπώνεται στους Αλεξανδρινούς βασιλείς, αλλά και η ερμηνευτική προσέγγιση του συγκεκριμένου ποιήματος.

Επιμέρους στόχοι

Γνωστικοί στόχοι

·      Να γνωρίσουν οι μαθητές τον Καβάφη , τον βίο και το έργο του.

·      Να μπορούν να ανασυγκροτήσουν το ιστορικό πλαίσιο της εποχής μέσα από τη γνωριμία τους με τις ιστορικές προσωπικότητες που αναφέρονται στο ποίημα.

·      Να κατανοήσουν πώς ο ποιητής μεταπλάθει το ιστορικό γεγονός και  να διακρίνουν τις υφολογικές αποστάσεις ανάμεσα στο ποίημα  και την ιστορική αφήγηση.

·      Να γνωρίσουν την περίφημη καβαφική ειρωνεία αλλά και τη θεατρικότητα στην ποίηση του και την ιδιότυπη γλώσσα του.

·      Να αντιληφθούν το βασικό μήνυμα του ποιήματος και τη διαχρονικότητά του.

·      Να αξιοποιήσουν εξωκειμενικά στοιχεία  πχ μελοποιημένα ποιήματα του, και άλλα έργα εμπνευσμένα από την ποίησή του με στόχο την αισθητική απόλαυση και την απόκτηση καλύτερης επαφής με τον ποιητή και το έργο του.

Παιδαγωγικοί στόχοι

·      Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τις αρχές και λειτουργίες της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας

·      Να εξοικειωθούν με τη βιωματική και διερευνητική μάθηση

·      Να αντιληφθούν την πληθώρα των πηγών γνώσης, των συμβατικών αλλά κυρίως των ψηφιακών, στον σύγχρονο κόσμο και να εξασκηθούν στην ιεράρχησή τους και στην κριτική τους αξιολόγηση.

·      Να αξιοποιήσουν τις εμπειρίες και τα βιώματά τους και να καλλιεργήσουν ατομικές και κοινωνικές αξίες και αρχές.

Ψηφιακοί στόχοι

·      Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τον υπολογιστή και το διαδίκτυο ως περιβάλλοντα μάθησης, επικοινωνίας και δημιουργίας.

·      Να ασκηθούν στην παραγωγή και μορφοποίηση κειμένων σε προγράμματα επεξεργασίας προκειμένου να παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους.

·      Να ασκηθούν στην παραγωγή  πολυτροπικών  κειμένων σε προγράμματα παρουσιάσεων.

·      Να  αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης και επιλογής πληροφοριών στο διαδίκτυο για να ολοκληρώσουν την εργασία τους.

·      Να εξοικειωθούν με τη χρήση πολυμέσων ώστε να απολαύσουν αισθητικά το ποίημα με μια εμπλουτισμένη ερμηνευτική προσέγγιση

ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Αφετηρία

Το ποίημα Αλεξανδρινοί βασιλείς αποτελεί μια εξαιρετική αφορμή για την επικοινωνία των μαθητών με τον Καβάφη και την προσέγγιση των βασικών γνωρισμάτων της ποιητικής του γραφής. Το σπουδαστήριο του νέου ελληνισμού με την επίσημη ιστοσελίδα για τον ποιητή παρέχει κατάλληλο υλικό προς αυτή την κατεύθυνση.  Επιπλέον το συγκεκριμένο ποίημα είναι πρόσφορο για να στοχαστούν οι μαθητές πάνω στο ρόλο της εξουσίας και του λαού διαχρονικά.

Ρόλος του διδάσκοντα και των μαθητών

     Η χρήση των προϊόντων και εργαλείων των Τ.Π.Ε., στη συγκεκριμένη διδακτική πρόταση, υποστηρίζει τόσο την αυτόνομη πορεία του μαθητή προς τη γνώση, όσο και τη διερευνητική, βιωματική και συνεργατική μάθηση. Ταυτόχρονα προάγει το ρόλο του  δασκάλου από αυτόν του απλού καθοδηγητή, σε εκείνον του συντονιστή ενεργειών  για την απόκτηση γνώσης. Η προσέγγιση του ποιήματος, με τη χρήση ΤΠΕ αφίσταται  της παραδοσιακής διδακτικής πράξης.

    Η ενεργητική εμπλοκή των μαθητών σε μια διερευνητική μαθησιακή διαδικασία, η σχετική ελευθερία στην επιλογή της μαθησιακής διαδρομής και η διαμόρφωση ευνοϊκών μαθησιακών συνθηκών και συνεργατικού περιβάλλοντος  ανατρέπει τις παραδοσιακές σχέσεις και μετασχηματίζει το ρόλο του δασκάλου από κύριο καθοδηγητή σε συντονιστή και διεκπεραιωτή της σχολικής εργασίας. Οι μαθητές εκμεταλλευόμενοι τις δυνατότητες των Τ.Π.Ε., συνεργάζονται, επικοινωνούν και ανταλλάσσουν σκέψεις, Η συνεργατική – βιωματική προσέγγιση υλοποιείται μέσα από την εργασία σε ομάδες και την ανάληψη ρόλων από τους μαθητές, που δίνει προσωπικό νόημα στην αναζήτηση της γνώσης.

Σχέση με το αναλυτικό πρόγραμμα:

          Οι στόχοι της διδακτικής πρότασης ανταποκρίνονται στο ισχύον Πρόγραμμα της διδασκαλίας της Λογοτεχνίας για την Α` Λυκείου

Προτεινόμενη πορεία διδασκαλίας

1^η  και 2^η  διδακτική ώρα

Στη φάση αυτή οι μαθητές έρχονται στο εργαστήριο πληροφορικής και χωρίζονται σε ομάδες των τεσσάρων. Τα μέλη των ομάδων  αναλαμβάνουν συγκεκριμένους ρόλους , συντονιστή, γραμματέα, χειριστή Η/Υ, παρουσιαστή. Οι ρόλοι μπορεί να εναλλάσσονται, ώστε να εμπλακούν όλοι ισότιμα στις ερευνητικές διαδικασίες.

 Οι ομάδες αξιοποιούν το διαδίκτυο και πιο συγκεκριμένα ζητείται από τον εκπαιδευτικό να επισκεφτούν την ηλεκτρονική διεύθυνση https://www.youtube.com/watch?v=4xk02ZvDloQ

και να ακούσουν το ποίημα του Καβάφη Αλεξανδρινοί βασιλείς , όπως το απαγγέλλει η Έλλη Λαμπέτη με στόχο τη διέγερση του ενδιαφέροντος των μαθητών. Στη συνέχεια διαβάζουν και μόνοι τους τους στίχους από  το σχολικό εγχειρίδιο στο ψηφιακό σχολείο. http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/262/1919,6414/unit=1933

Στη συνέχεια επιδιώκεται να γνωρίσουν οι μαθητές τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του και τη σχέση του με την αγαπημένη του πόλη την Αλεξάνδρεια.  Ο εκπαιδευτικός διανέμει το 1^ο  φύλλο εργασίας το οποίο θα  υπάρχουν και σε ηλεκτρονική μορφή στους υπολογιστές τους. Οι μαθητές καλούνται να επισκεφθούν την επίσημη ιστοσελίδα  για τον Καβάφη , να επιλέξουν από το κάθετο μενού πλοήγησης τη βιογραφία του  και το αρχείο με τις εικόνες από τη ζωή του.

Επίσης θα παρακολουθήσουν στη διεύθυνση  http://www.youtube.com/watch?v=lF7LrZcDN00&feature=related  

το αφιέρωμα στη ζωή  του, το σπίτι του και την Αλεξάνδρεια. Τέλος καλούνται να δημιουργήσουν ένα πολυτροπικό  κείμενο στο power pοint εμπλουτισμένο με εικόνες και λόγο  που θα περιλαμβάνει τα σημαντικότερα στοιχεία για τη ζωή του, τα σημαντικότερα πρόσωπα της ζωής του και τη σχέση του με την Αλεξάνδρεια.   

3^η διδακτική ώρα

Στη φάση αυτή επιδιώκεται η κατανόηση από τους μαθητές των βασικών χαρακτηριστικών της καβαφικής γραφής. Έτσι κάθε ομάδα θα ασχοληθεί και με ένα διαφορετικό  χαρακτηριστικό της ποιητικής του γραφής.

Η πρώτη ομάδα θα επισκεφθεί την επίσημη ιστοσελίδα για τον Καβάφη και θα διαβάσει το άρθρο του Μαρωνίτη για την ιστορική συνείδηση του ποιητή και τις απόψεις των Bowra, Σεφέρη και του ίδιου του ποιητή για αυτό το θέμα .Καλούνται να γράψουν ένα κείμενο στον επεξεργαστή κειμένου σχετικά με την ιστορική συνείδηση του ποιητή.

Η δεύτερη ομάδα θα διαβάσει την άποψη του Λ Πολίτη για τη γλώσσα του Καβάφη και το άρθρο το δούλεμα της γλώσσας στον  Καβάφη του Π Κοκκαλίδη από τον επίσημο διαδικτυακό τόπο για τον ποιητή. Στη συνέχεια θα προσπαθήσουν να εντοπίσουν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της γλώσσας του στο ποίημα Αλεξανδρινοί βασιλείς

Η τρίτη ομάδα θα διαβάσει το άρθρο του Ν Βαγενά « Η ειρωνική γλώσσα στον Καβάφη » από την επίσημη ιστοσελίδα για τον ποιητή και θα προσπαθήσουν να εντοπίσουν την ειρωνεία στο ποίημα Αλεξανδρινοί βασιλείς

Η τέταρτη ομάδα θα μελετήσει το άρθρο « Η ηθοποιία του Καβάφη » και θα προσπαθήσουν να εντοπίσουν τα θεατρικά και δραματικά στοιχεία στο ποίημα Αλεξανδρινοί βασιλείς  καταγράφοντας τις παρατηρήσεις τους σε ένα σύντομο κείμενο.

4^η διδακτική ώρα

Στην τέταρτη διδακτική ώρα θα επιχειρηθεί από τους μαθητές η ερμηνευτική προσέγγιση του ποιήματος. Οι ομάδες Α και θα Β θα ανασυνθέσουν το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα που αναφέρει ο Καβάφης αναζητώντας πληροφορίες για τον Αντώνιο, την  Κλεοπάτρα, τον Καισαρίωνα και τα άλλα παιδιά τους στη Wikipedia . Θα συντάξουν ένα σύντομο κείμενο και θα ενημερώσουν και τους υπόλοιπους συμμαθητές τους. Οι ομάδες Γ και Δ  θα διαβάσουν την ιστορική αφήγηση του Πλουτάρχου και θα γράψουν ένα σύντομο κείμενο για τον τρόπο με τον οποίο ο Καβάφης μεταπλάθει το ιστορικό γεγονός, τις ομοιότητες και τις διαφορές του ποιήματος από την ιστορική αφήγηση.

5^η διδακτική ώρα

Σε αυτή τη διδακτική ώρα επιδιώκεται να εμβαθύνουν οι μαθητές στο νόημα του ποιήματος,  να αντιληφθούν τη διαχρονικότητά του και να αξιολογήσουν τη στάση των Αλεξανδρινών. Θα βοηθηθούν από την ανάγνωση της σημασίας του όρου «άρτον και θεάματα » στη Wikipedia  και αφού συζητήσουν μεταξύ τους θα εκπονήσουν δικό τους κείμενο για το μήνυμα και τη διαχρονικότητά του .

6^η διδακτική ώρα

Επιδιώκεται η αισθητική απόλαυση των μαθητών. Οι ομάδες θα περιηγηθούν στο διαδίκτυο προκειμένου να μάθουν πώς ο ποιητής επηρέασε άλλους καλλιτέχνες κι έτσι να αντιληφθούν το μέγεθος της φυσιογνωμίας του.

Εργαλεία – πηγές

Για την υλοποίηση της συγκεκριμένης πρότασης θα χρησιμοποιηθούν οι ακόλουθες πηγές :

Η επίσημη ιστοσελίδα για τον Καβάφη   http://www.kavafis.gr/index.asp

http://www.youtube.com/watch?v=lF7LrZcDN00&feature=related

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7:%CE%9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1

http://www.youtube.com/watch?v=4xk02ZvDloQ

https://www.google.gr/

Εργαλεία : φυλλομετρητής διαδικτύου, μηχανές αναζήτησης, λογισμικό παρουσίασης, επεξεργαστής κειμένου.

ΦΥΛΛΑ ΕΓΑΣΙΑΣ

1^η  και 2^η διδακτική ώρα

Φύλλο εργασίας ( κοινό για όλες τις ομάδες )

Α.  Επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα για τον Καβάφη και διαβάστε προσεκτικά το βιογραφικό του σημείωμα:

• http://www.kavafis.gr/kavafology/bio.asp

Β. Στην ίδια ιστοσελίδα ελέγξτε το αρχείο με τις εικόνες από τη ζωή του ποιητή και τα χειρόγραφά του

Γ. Επισκεφθείτε το σπίτι του ποιητή στην ιστοσελίδα:
http://www.youtube.com/watch?v=lF7LrZcDN00&feature=related  και παρακολουθείστε το  μικρό αφιέρωμα στον Κωνσταντίνο Καβάφη και στην αγαπημένη του πόλη την Αλεξάνδρεια.

Εργασία: Με βάση τα στοιχεία που εξετάσατε για τη ζωή του ποιητή, τη σχέση του με την Αλεξάνδρεια και το έργο του να δημιουργήσετε ένα power point  που θα περιέχει  τα σημαντικότερα γεγονότα της ζωής του αλλά και εικόνες του ποιητή,  του οικογενειακού του περιβάλλοντος , της Αλεξάνδρειας και  των χειρογράφων του. 

3^η διδακτική ώρα

Φύλλο εργασίας ομάδα Α

  Επισκεφθείτε τον επίσημο δικτυακό τόπο του Καβάφη. Διαβάστε  το άρθρο του Δ.Ν. Μαρωνίτη: Η ιστορική συνείδηση του ποιητή και        τις απόψεις των: C.M. Bowra, Σεφέρη, Tσίρκα και του ίδιου του ποιητή για την ιστορική του συνείδηση.

Να συντάξετε ένα άρθρο στον επεξεργαστή κειμένου για την ιδιαίτερη σχέση του Καβαφικού ποιητικού λόγου με την ιστορική πραγματικότητα

Φύλλο εργασίας ομάδα Β

Συμβουλευθείτε την άποψη του Λ.Πολίτη (Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας) για την γλώσσα του Καβάφη και διαβάστε το άρθρο του Πέτρου Κολακλίδη «Το δούλεμα της γλώσσας στον Καβάφη» : http://www.kavafis.gr/kavafology/articles/content.asp?id=19

Να συντάξετε ένα κείμενο στο οποίο θα παρουσιάζετε σύντομα τα χαρακτηριστικά της γλώσσας του Καβάφη και θα εντοπίζετε παραδείγματα στο συγκεκριμένο ποίημα.

.

  Φύλλο εργασίας ομάδα Γ

Διαβάστε το άρθρο του Νάσου Βαγενά « Η ειρωνική γλώσσα του Καβάφη » http://www.kavafis.gr/kavafology/articles/content.asp?id=16 Γράψτε ένα σύντομο κείμενο για την ειρωνική γλώσσα του Καβάφη όπως αυτή παρουσιάζεται στο ποίημα Αλεξανδρινοί βασιλείς. ( εντοπίστε την ειρωνεία στο ποίημα )

Φύλλο εργασίας ομάδα Δ

Αφού διαβάσετε το άρθρο του Δημαρά «Η ηθοποιία  του Καβάφη» http://www.kavafis.gr/kavafology/articles/content.asp?id=3  να εντοπίσετε θεατρικά στοιχεία στο ποίημα και να συντάξετε ένα σύντομο κείμενο για αυτά.

4^η διδακτική ώρα

Φύλλο εργασίας ( για τις ομάδες Α και Β )

Να αναζητήσετε στα σχετικά λήμματα της wikipedia πληροφορίες σχετικά με τα ιστορικά πρόσωπα του ποιήματος, δηλαδή

το Μάρκο Αντώνιο, την Κλεοπάτρα και τον Καισαρίωνα.

 Βασιζόμενοι στις ηλεκτρονικές σας πηγές, να καταρτίσετε ένα μικρό βιογραφικό μωσαϊκό του ποιήματος σε ένα ηλεκτρονικό αρχείο κειμένου. Δημιουργήστε δηλαδή ένα σύντομο κείμενο, που δεν θα υπερβαίνει τη μια σελίδα, με πληροφορίες για το βίο των προσώπων και τα γεγονότα στα οποία ενεπλάκησαν, οι οποίες θα βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση του ποιήματος από ένα μέσο αναγνώστη αλλά και θα προεκτείνουν τις ιστορικές γνώσεις του.

Φύλλο εργασίας ( για τις ομάδες Γ και Δ )

Αξιοποιώντας τις γνώσεις σας των αρχαίων και παρακολουθώντας κατά το δυνατό το ιστορικό κείμενο, να αναγνωρίσετε τις πληροφορίες που διατηρεί στο ποίημα του ο Καβάφης, αλλά και να αξιολογήσετε τις αλλαγές που επιφέρει στην ιστορική αφήγηση του Πλούταρχου.

 Σε ένα σύντομο (μιας περίπου σελίδας) άρθρο να περιγράψετε τις ομοιότητες και τις διαφορές σε επίπεδο τόσο περιεχομένου όσο και ύφους ανάμεσα στην ιστορική και την ποιητική εκδοχή του ίδιου γεγονότος.

5^η διδακτική ώρα

Φύλλο εργασίας (κοινό για όλες τις ομάδες )

κ’ οἱ Ἀλεξανδρινοί ἔτρεχαν πιά στήν ἑορτή,

κ’ ἐνθουσιάζονταν, κ’ ἐπευφημοῦσαν

ἑλληνικά, κ’ αἰγυπτιακά, καί ποιοί ἑβραίικα,

γοητευμένοι μέ τ’ ὡραῖο θέαμα –

μ’ ὅλο πού βέβαια ἤξευραν τί ἄξιζαν αὐτά,

τί κούφια λόγια ἤσανε αὐτές ἡ βασιλεῖες.

Διαβάστε τη σημασία της φράσης «άρτον και θεάματα» http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CF%81%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B8%CE%B5%CE%AC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1 και προσπαθήστε να τη συσχετίσετε με το ποίημα. Ποιος είναι ο ρόλος της εξουσίας; Ποια στάση τηρούν οι αλεξανδρινοί; Πώς τη χαρακτηρίζετε; Υπάρχει διαχρονικότητα στο μήνυμα του ποιήματος; Να συνθέσετε τις απαντήσεις σας σε ένα κείμενο.

6^η διδακτική ώρα

Φύλλο εργασίας ( κοινό  για όλες τις ομάδες )

Ο Καβάφης ως διαρκή πηγή έμπνευσης.  Με ποιους τρόπους έχει αποτελέσει ο αλεξανδρινός ποιητής πηγή έμπνευσης άλλων καλλιτεχνών;

 Να προσπαθήσετε να εντοπίσετε στο διαδίκτυο μελοποιήσεις των καβαφικών ποιημάτων και να συντάξετε ένα σύντομο κατάλογο των καλλιτεχνών που έχετε ξανακούσει ή προκρίνετε ως επιφανέστερων, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί με το καβαφικό έργο.

 Να αναζητήσετε στο google πληροφορίες σχετικά με εικαστικούς καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν με τον καβαφικό λόγο και να εντοπίσετε μέσω της αναζήτησης εικόνων σχετικά εικαστικά έργα.

 Αξιοποιώντας όλα τα παραπάνω (κατάλογος μελοποιήσεων, εικαστικά έργα, video, μουσική και πρωτότυπο δικό σας λογοτεχνικό κείμενο) να κατασκευάσετε μια παρουσίαση σε ένα λογισμικό παρουσιάσεων., η οποία θα αναρτηθεί στο ιστολόγιο της τάξης.

Άλλες εκδοχές

  Το σενάριο αυτό θα μπορούσε να χωριστεί σε δύο επιμέρους σενάρια : ένα για τον ποιητή και τη γραφή του και ένα για το ποίημα Αλεξανδρινοί βασιλείς.

Κριτική

  Ενδέχεται οι μαθητές να δυσκολευτούν στην κατανόηση των άρθρων από την επίσημη ιστοσελίδα για τον ποιητή που αφορούν στη γλώσσα, την ειρωνεία και την ηθοποιία. Ανάλογα με το επίπεδο της τάξης ή της ομάδας ο διδάσκων θα μπορούσε να απλοποιήσει το περιεχόμενό τους  αναφέροντάς το περιληπτικά στα φύλλα εργασίας

  Είναι επίσης πιθανό να μην επαρκέσει ο χρόνος των 6 ωρών για την εκπόνηση των δραστηριοτήτων από τους μαθητές.

            

            

ΑΠΟΛΕΙΠΕΙΝ Ο ΘΕΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΝ

Κωνσταντίνος Καβάφης «Ἀπολείπειν ὁ Θεός Ἀντώνιον»

Σάν ἔξαφνα, ὥρα μεσάνυχτ’, ἀκουσθεί
ἀόρατος θίασος νά περνᾶ
μέ μουσικές ἐξαίσιες, μέ φωνές –
τήν τύχη σου πού ἐνδίδει πιά, τά ἔργα σου
πού ἀπέτυχαν, τά σχέδια τῆς ζωῆς σου
πού βγῆκαν ὅλα πλάνες, μή ἀνωφέλετα θρηνήσεις.
Σάν ἕτοιμος ἀπό καιρό, σά θαρραλέος,
ἀποχαιρέτα την, τήν Ἀλεξάνδρεια πού φεύγει.
Προ πάντων νά μή γελασθεῖς, μήν πεῖς πως ἦταν
ἕνα ὄνειρο, πώς ἀπατήθηκεν ἡ ἀκοή σου∙
μάταιες ἐλπίδες τέτοιες μήν καταδεχθεῖς.
Σάν ἕτοιμος ἀπό καιρό, σά θαρραλέος,
σάν που ταιριάζει σε πού ἀξιώθηκες μιά τέτοια πόλι,
πλησίασε σταθερά πρός τό παράθυρο,
κι ἄκουσε μέ συγκίνησιν, ἀλλ’ ὄχι
με τῶν δειλῶν τά παρακάλια και παράπονα,
ὡς τελευταία ἀπόλαυσι τούς ἤχους,
τά ἐξαίσια ὄργανα τοῦ μυστικοῦ θιάσου,
κι ἀποχαιρέτα την, τήν Ἀλεξάνδρεια πού χάνεις.

Διαβάστε ενδιαφέρουσες ερμηνευτικές προσεγγίσεις

ερμηνευτική προσέγγιση  1

ερμηνευτική προσέγγιση  2

ερμηνευτική προσέγγιση  3

ερμηνευτική προσέγγιση  4

ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ Κ Π ΚΑΒΑΦΗΣ

                                                  

                                               

                          Το ποίημα διαβάζει ο ηθοποιός Χρήστος Τσάγκας

                        

       

     

                       Aκούστε το ποίίημα μελοποιημένο από τη Λένα Πλάτωνος    

                            

Ακούστε το ποίημα με μουσική επένδυση της Ελένης Καραίνδρου 

    «Το ποίημα που θα μας απασχολήσει [Περιμένοντας τους Βαρβάρους] είναι από τα πιο γνωστά του Καβάφη. Μάλιστα οι τελευταίοι του στίχοι είναι απελπιστικά γνωστοί. […]. Η πρώτη παρατήρηση που θα είχαμε να κάνουμε είναι ότι όλο το ποίημα διεκπεραιώνεται με τη μορφή του “διαλόγου” — ας τον πούμε προσωρινά έτσι. Ο διάλογος σημειώνεται με παύλα, αλλά μονάχα για το πρόσωπο που ρωτάει. Η απάντηση διαφοροποιείται με την αλλαγή του ρυθμού: ενώ δηλαδή οι ερωτήσεις είναι σε στίχους 15/σύλλαβους ιαμβικούς, πολιτικούς, οι απαντήσεις ακολουθούν σε 12/σύλλαβους ή 13/σύλλαβους, συντομότερους, που με τη στερεότυπη επανάληψη —γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα— δίνουν ένα δραματικό τόνο. Έτσι ο “διάλογος” των προσώπων μετατρέπεται σε διάλογο ρυθμών. Επίσης: Αν έχουν κάποια σημασία οι αριθμοί στην ποίηση, παρατηρούμε ότι ο αριθμός των στίχων από ερώτηση σε ερώτηση αυξάνεται ως την 4η ερώτηση, που γίνεται με 6 στίχους, και δίνει την πιο πλατιά και λεπτομερή περιγραφή της συγκέντρωσης. Ακολουθεί μια ανάπαυλα με 2 στίχους στην ερώτηση 5, αλλά και στην αντίστοιχη απάντηση, όπου το ποίημα φαίνεται να ακινητεί για μια στιγμή, για να ακολουθήσει η επαυξημένη ερώτηση 6η με 4 στίχους που μιλούν για την ξαφνική ανησυχία. Το συνολικό άθροισμα των στίχων κατά ερωτήσεις και απαντήσεις είναι ανά 18, δηλαδή το ποίημα μοιράζεται εξίσου στα πρόσωπα και ισοζυγίζεται. Χρησιμοποίησα στην αρχή συμβατικά και προσωρινά τον όρο διάλογος. Στην πραγματικότητα όμως ο διάλογος περιορίζεται στο ύφος των προσώπων και δίνει την ανάλογη ένταση στο ποίημα. Κατά τα άλλα ουσιαστικός διάλογος δεν υπάρχει, αλλά έχουμε μια σειρά ερωταποκρίσεις που προωθούν την αφήγηση. Η σχέση της καβαφικής ποίησης με τους αρχαίους “μίμους” είναι ήδη διαπιστωμένη. […].
    Αλλά ενώ στο Περιμένοντας τους Βαρβάρους οι καταλυτικοί στίχοι με την αναδραστική ενέργεια βρίσκονται στο τέλος του ποιήματος, στα κατοπινά παραδείγματα μετατίθενται προς το κέντρο του και μοιράζουν έτσι το ποίημα σε δύο μέρη που συστοιχούν το πρώτο στα φαινόμενα και το δεύτερο στην ουσία, στο φαίνεσθαι και στο είναι ή στο δοκείν και στο είναι. Η διάσταση ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο φαίνεται πως είναι ακόμα ένα από τα στοιχεία που συνθέτουν την καβαφική ειρωνεία. Αλλά πιο πολύ μας οδηγεί στο ποίημα Αλεξανδρινοί Βασιλείς η σχέση πολιτών- πολιτείας. Άλλωστε και η ιστορική περίοδος, όπου παραπέμπει το ποίημα, χαρακτηρίζεται από τη διάβρωση αυτών των σχέσεων. Η εποχή την οποία χαρακτηρίζουν τα πραγματολογικά δεδομένα είναι πλασμένη κατ’ αναλογίαν προς την εποχή της ρωμαϊκής παρακμής. Πρόκειται δηλαδή για ιστορική σκηνοθεσία. Μ’ άλλα λόγια το ποίημα είναι ψευτοϊστορικό, με κύριο χαρακτηριστικό την πολιτική αλλοτρίωση. Και στα δυο ποιήματα που αναφέραμε, οι “πολίτες” (υπήκοοι για την ακρίβεια) έχουν αποξενωθεί από την πολιτεία τους. Η συναίσθηση της πολιτικής ευθύνης έχει εκλείψει. Το ενδιάμεσο κενό, το χάσμα, πάει να καλυφθεί με την προσφυγή σε καταστάσεις που κύριο γνώρισμά τους έχουν τον πολιτικό αμοραλισμό. Στους Αλεξανδρινούς Βασιλείς, σ’ έναν αισθητισμό και αισθησιασμό που στέκεται στην επιφάνεια των πραγμάτων. Στο Περιμένοντας τους Βαρβάρους, στην αναμονή ενός γεγονότος καταλυτικού για την ίδια τους την πολιτεία. Κι όταν ματαιώνεται, πέφτουν σε αθυμία. Για να είμαι ειλικρινής, έχω την αίσθηση πως πίσω από τους δυο καταληκτικούς στίχους του ποιήματος ξεμυτίζει και μια άλλη απογοήτευση: όχι μόνο γιατί χάθηκε η “μια κάποια λύση”(τι λύση άλλωστε;), αλλά και γιατί μαζί της ματαιώθηκε και η κορύφωση ενός θεάματος που προεικονίστηκε. Αλλά θα ήθελα, τελειώνοντας, να υπογραμμίσω και μια βασική διαφορά ανάμεσα στους Αλεξανδρινούς και στους ανθρώπους που περιμένουν τους Βαρβάρους. Οι πρώτοι όχι μόνο διασώζονται, αλλά και κυριαρχούν τελικά μέσα στο ποίημα, ακριβώς χάρη σ’ αυτόν τον αισθητισμό και αισθησιασμό τους — και την αίσθηση του χιούμορ που υπολανθάνει στη στάση τους. Ενώ στο Περιμένοντας τους Βαρβάρους κατέχονται από μια ψυχική φτώχεια, από μια μιζέρια […].»

(Χρ. Μηλιώνης, «Κ.Π. Καβάφης Περιμένοντας τους Βαρβάρους», Φιλόλογος, 35, 1984, σελ. 19-24)

Read more: http://latistor.blogspot.com/2010/04/blog-post_7960.html#ixzz2MtDqmZNz

O ίδιος ο Καβάφης σχολιάζει το ποίημά του

   «Στέκοντας που [=δεδομένου ότι] πήρα για σύμβολο τους βαρβάρους, φυσικό είναι να πω για υπάτους και πραίτορας. Ο αυτοκράτωρ, οι συγκλητικοί, και οι ρήτορες δεν είναι αναγκαστικά Ρωμαϊκά πράγματα» (Καβάφης)

    «Το ποίημα υποθέτει μια τέτοια κατάστασι κοινωνική. Κατάστασι δυνατή∙ όχι πιθανή∙ όχι πρόβλεψι δική μου. Η ιδέα μου περί του μέλλοντος είναι πιο αισιόδοξη. Εξ άλλου και εις την αισιόδοξη ιδέα μου το ποίημα δεν αντιβαίνει∙ μπορεί να παρθή ως ένα επεισόδιον στην σταδιοδρομία προς το Αγαθόν. Η κοινωνία φθάνει σ’ ένα βαθμό πολυτέλειας, πολιτισμού, κ’ εκνευρισμού [=αποχαύνωσης], όπου, απελπισμένη από την θέσι εις την οποίαν δεν βρίσκει διόρθωσι συμβιβαστική με τον συνειθισμένο της βίο, αποφασίζει να φέρη μια ριζική αλλαγή –να θυσιάση, ν’ αλλάξη, να γυρίση πίσω, ν’ απλοποιήση. (Αυτά είναι οι “Βάρβαροι”.) Πήρε την απόφασί της και χαίρεται και κάμνει τες διάφορες ετοιμασίες (ο αυτοκράτωρ, τα λούσα των υπάτων και των πραιτόρων) και λαμβάνει τα προκαταρκτικά μέσα [=μέτρα;] (η διακοπή της νομοθεσίας των Συγκλητικών). Αλλά σαν έρχεται ο καιρός της εφαρμογής, αίφνης γίνεται δήλον ότι εμελέτησεν μια ουτοπία (το νύχτωμα χωρίς νά’ λθουν οι βάρβαροι), και ότι λόγοι τους οποίους δεν προείδε καθιστούν το σχέδιόν της αδύνατον (οι φθάσαντες απ’ τα σύνορα και λέγοντες ότι “βάρβαροι δεν υπάρχουν πια”). Την καταλαμβάνει μια μεγάλη αθυμία (ο γυρισμός στα σπίτια όλων συλλογισμένων, η ανησυχία)∙ και το ποίημα δεν την παριστάνει μεν ως τελείως απελπισμένην ένεκα της αποτυχίας της προσδοκίας της, αλλά δυσανασχετούσαν δια το τί θα γίνη (“Και τώρα τί θα γένουμε”, “ήταν μια κάποια λύσις” –Να οι βάρβαροι και στον ιδιαίτερο βίο. Όταν κανείς συχνά επιθυμεί να μην έχη γνώσεις, να έχη απλή πίστι, χωρίς ανάγκες, και να ζη την ζωή κανενός απλού και αμαθούς ανθρώπου για τον οποίον τα πράγματα έχουν μια δροσερότητα και την χαρά και το ενδιαφέρον του ανεξιχνιάστου» (Καβάφης)
Πηγή : http://latistor.blogspot.gr/2010/03/blog-post_16.html


Διαβάστε ενδιαφέρουσες ερμηνευτικές προσεγγίσεις

ερμηνευτική προσέγγιση  1

ερμηνευτική προσέγγιση  2

ερμηνευτική προσέγγιση  3

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΦΥΛΛΟ  ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1

Από τα στοιχεία που δίνει το ποίημα σε ποια εποχή ή πόλη νομίζετε ότι διαδραματίζονται τα γεγονότα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2

Το ποίημα διακρίνεται για τη θεατρικότητά του. Να βρείτε τα στοιχεία που τη συνιστούν και να συζητήσετε το αισθητικό τους αποτέλεσμα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3

Να σχολιάσετε τους δύο τελευταίους στίχους του ποιήματος

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4

Συμφωνείτε με την άποψη ότι το ποιήμα ανήκει στην τεχνοτροπία του συμβολισμού; Αν ναι, ποιες λέξεις λειτουργούν ως σύμβολα και ποιος είναι ο συμβολισμός τους;

 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5

Κ Π  ΚΑΒΑΦΗΣ

Τα χαρακτηριστικά του

      1    στίχος :   ελεύθερος, ιαμβικός, ανισοσύλλαβος, χωρίς ομοιοκαταληξία, χωρίς επιμέλεια στις   χασμωδίες προσεγμένος στη στίξη και στις παύσεις.

    2   γλώσσα  :  ιδιότυπη, δημοτική με λόγιους τύπους και πολίτικους ιδιωματισμούς, λέξεις αντιποιητικές.

 

   3        θέματα :  από το ιστορικό παρελθόν τους ελληνιστικούς και ρωμαικούς χρόνους πραγματικά    ή  πλαστά.

 

   4        ύφος  : λιτότητα εκφραστικών μέσων             χρήση προσώπων ως σύμβολα

                  λεπτή ειρωνεία                                    υποβλητικότητα

                 πεζολογικός τόνος                       θεατρικότητα, δραματικός χαρακτήρας  

                 στοχαστικό ύφος                                  υπαινικτικός λόγος

                διδακτισμός                                         σαφήνεια, ακριβολογία                     

 

Ποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά της ποίησης του Καβάφη εντοπίζετε στο ποίημα;

 

Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

Η βιογραφία του

http://www.kavafis.gr/

O Kωστής Πέτρου Φωτιάδης Kαβάφης, γιος του Πέτρου-Iωάννη Iωάννου Kαβάφη και της Xαρίκλειας Γεωργάκη Φωτιάδη, γεννήθηκε στην Aλεξάνδρεια της Aιγύπτου στις 29 Aπριλίου 1863. Oι γονείς του ήσαν Kωνσταντινουπολίτες, και ο Kωνσταντίνος υπερηφανευόταν για την καταγωγή του και για τους διαπρεπείς προγόνους του. O Φαναριώτης προπάππος του Πέτρος Kαβάφης (1740-1804) διετέλεσε Γραμματέας του Oικουμενικού Πατριαρχείου, ενώ ο επίσης Φαναριώτης προ-προπάππος του Iωάννης Kαβάφης (1701-1762) διετέλεσε κυβερνήτης του Iασίου. Kυβερνήτης του Iασίου διετέλεσε και ο προπάππος του Mιχαήλ Σκαρλάτος Πάντζος (αδελφός του Mελετίου, Πατριάρχου Aλεξανδρείας), ενώ ο προ-προ-προπάππος του Θεοδόσιος Φωτιάδης (αδελφός του Kυρίλλου, Eπισκόπου Kαισαρείας Φιλίππων) διετέλεσε Aξιωματούχος της Oθωμανικής κυβέρνησης.
            Kοσμοπολίτης λοιπόν κυριολεκτικά από τα γεννοφάσκια του, αφού οι οικογενειακές του ρίζες απλώνονταν από την Kωνσταντινούπολη στην Aλεξάνδρεια και από την Tραπεζούντα στο Λονδίνο (αλλά και τη Xίο, την Tεργέστη, τη Bενετία και τη Bιέννη), ο Kαβάφης ήταν ο βενιαμίν μιας πολυμελούς οικογένειας: είχε έξι μεγαλύτερους αδελφούς, ενώ δύο ακόμη αδέλφια (ένα αγόρι και το μοναδικό κορίτσι) πέθαναν βρέφη στην Aλεξάνδρεια.
            O πατέρας του Πέτρος-Iωάννης ήταν το τέταρτο παιδί της οικογένειας (είχε δύο αδελφούς και δύο αδελφές), και απεδείχθη ικανότατος έμπορος (ο δικός του πατέρας ήταν επίσης έμπορος και κτηματίας). Eίχε αποκτήσει διπλή υπηκοότητα, Eλληνική και Bρετανική. Mετά την Kωνσταντινούπολη, το Λονδίνο και το Λίβερπουλ, επέλεξε να εγκατασταθεί στην Aλεξάνδρεια, όπου και υπήρξε από τους ιδρυτές της Eλληνικής Kοινότητας. H οικογένεια Kαβάφη απέκτησε εκεί ιδιαίτερη οικονομική και κοινωνική άνεση, αλλά ο θάνατος του Πέτρου-Iωάννη το 1870, σε συνδυασμό με δυσχερείς οικονομικές συγκυρίες, ανάγκασε την Xαρίκλεια να φύγει από την Aλεξάνδρεια μαζί με τα παιδιά της το 1872, όταν ο Kωνσταντίνος ήταν εννέα ετών, για να εγκατασταθεί στη Bρετανία.
            H μητέρα του Xαρίκλεια ήταν πρακτικός άνθρωπος. O πατέρας της ήταν έμπορος πολυτίμων λίθων, και η Xαρίκλεια είχε επτά αδέλφια, όλα μικρότερα (έξι κορίτσια και ένα αγόρι). Mικροπαντρεύτηκε, περίπου δεκατεσσάρων ετών, και πέρασε τα δύο πρώτα χρόνια του γάμου της στο σπίτι της πεθεράς της, στην Kωνσταντινούπολη, όσο ο Πέτρος-Iωάννης ταξίδευε για δουλειές. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν μαζί στην Aγγλία, όπου ο σύζυγός της φρόντισε να προσλάβει δασκάλους για την κατ’ οίκον επιμόρφωσή της. Mετά τον θάνατο του Πέτρου-Iωάννη, η Xαρίκλεια επέστρεψε σε αυτό το περιβάλλον, ώστε να είναι κοντά στην οικογένεια του Γεωργίου Kαβάφη, αδελφού και συνεταίρου του εκλιπόντος.
            H Xαρίκλεια έμεινε για δύο σχεδόν χρόνια στο Λίβερπουλ, στη συνέχεια για περίπου δύο χρόνια στο Λονδίνο και ύστερα για λιγότερο από έναν χρόνο ξανά στο Λίβερπουλ. Aυτές οι μετακομίσεις είχαν άμεση σχέση με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας? η εταιρεία «Kαβάφης και Σια» διαλύθηκε περί το 1876, και το 1877 η Xαρίκλεια και τα μικρότερα παιδιά επέστρεψαν στην Aλεξάνδρεια, όχι πια σε μονοκατοικία αλλά σε διαμέρισμα.
            Δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για τα πέντε χρόνια που πέρασε ο Kωνσταντίνος στη Bρετανία, από τα εννέα ώς τα δεκατέσσερά του, εκτός από το ότι πήγε σε σχολείο και ότι παραθέρισε στο Nτόβερ. Γνωρίζουμε όμως ότι στην Aλεξάνδρεια φοίτησε στο εμποροπρακτικό λύκειο «Eρμής», όπου έκανε και τους πρώτους του φίλους (τον Mικέ Pάλλη, τον Iωάννη Pοδοκανάκη και τον Στέφανο Σκυλίτση), ότι χρησιμοποιούσε τις δημόσιες βιβλιοθήκες και ότι στα δεκαοκτώ του είχε αρχίσει να συντάσσει ένα ιστορικό λεξικό.
            Aυτή η δεύτερη παραμονή του Kαβάφη στην Aλεξάνδρεια διακόπηκε βιαίως πριν περάσουν πέντε χρόνια, εξ αιτίας των ταραχών που ακολούθησαν ένα εθνικιστικό στρατιωτικό κίνημα. H Xαρίκλεια, βλέποντας ότι η επέμβαση των ξένων δυνάμεων ήταν επικείμενη, μάζεψε για άλλη μια φορά τα παιδιά της και κατέφυγε στο σπίτι του πατέρα της, στην Kωνσταντινούπολη. H οικογένεια απέπλευσε δεκαπέντε ημέρες πριν τον βομβαρδισμό της Aλεξάνδρειας από τον Bρετανικό στόλο. Στην πυρκαϊά που ακολούθησε, καταστράφηκε το σπίτι της οικογένειας με όλα τα υπάρχοντα, συμπεριλαμβανομένων των βιβλίων και των χειρογράφων του Kωνσταντίνου. Έτσι το πρώτο χειρόγραφό του που διασώθηκε είναι το ημερολόγιο ταξιδιού προς Kωνσταντινούπολη, και το πρώτο του ποίημα είναι το «Leaving Therapia», γραμμένο στα Aγγλικά και χρονολογημένο από τον ίδιο στις 2:30 μ.μ. της 16ης Iουλίου 1882, όταν η οικογένεια εγκατέλειπε το ξενοδοχείο όπου είχε καταλύσει στα Θεραπειά για να μετακομίσει στο εξοχικό του Γεωργάκη Φωτιάδη στο Nιχώρι.
            Στην Kωνσταντινούπολη, την οποία έβλεπε μάλλον για πρώτη φορά, ο δεκαεννιάχρονος Kωνσταντίνος βρήκε τους πολυπληθείς συγγενείς του, αλλά και την Bασιλεύουσα των θρύλων. Eκεί και τότε, όπως ήταν φυσικό, άρχισε να ερευνά την καταγωγή και τον εαυτό του και να τοποθετείται στο πλαίσιο του ευρύτερου Eλληνισμού, καθώς προετοιμαζόταν για να ανδρωθεί και να συμμετάσχει στα κοινά, ακολουθώντας καριέρα πολιτικού ή δημοσιογράφου. Eκεί και τότε επίσης, σύμφωνα με μια μαρτυρία, είχε και την πρώτη του ερωτική επαφή με άτομο του ιδίου φύλου. «Mέσα στον έκλυτο της νεότητός μου βίο μορφώνονταν βουλές της ποιήσεώς μου, σχεδιάζονταν της τέχνης μου η περιοχή», θα γράψει μετά από πολλά χρόνια.
            Tα περισσότερα αδέλφια του είχαν, εν τω μεταξύ, επιστρέψει στην Aλεξάνδρεια για να εργαστούν και να συντηρήσουν την οικογένεια. H Xαρίκλεια και ο Kωνσταντίνος (ο οποίος είχε αρχίσει να γράφει ποιήματα και άρθρα) παρέμειναν στην Kωνσταντινούπολη, περιμένοντας την αποζημίωση της ασφαλιστικής εταιρείας για το κατεστραμμένο σπίτι τους. Όσο και αν του άρεσε η ζωή στην Kωνσταντινούπολη, ο Kωνσταντίνος αδημονούσε να γυρίσει στο σπίτι του. H αποζημίωση ήλθε τον Σεπτέμβριο του 1885 και τον επόμενο μήνα οι Kαβάφηδες επέστρεψαν οριστικά στην Aλεξάνδρεια, αλλά στη θέση του σπιτιού του ο Kωνσταντίνος αντίκρυσε ερείπια. Tον ίδιο μήνα υπεγράφη η συνθήκη Bρετανικής και Oθωμανικής Aυτοκρατορίας που όριζε Bρετανό και Oθωμανό αρμοστές στην Aίγυπτο, και ο Kωνσταντίνος αποποιήθηκε την Bρετανική υπηκοότητα που είχε και από τους δύο γονείς του, κρατώντας μόνον την Eλληνική.
            Aυτή η πράξη δεν ήταν χωρίς συνέπειες στο Bρετανικό προτεκτοράτο της Aιγύπτου: όταν ο Kωνσταντίνος κατόρθωσε το 1892 να προσληφθεί στον Tρίτο Kύκλο Aρδεύσεων του Yπουργείου Δημοσίων Έργων της Aιγύπτου, πήρε θέση έκτακτου υπαλλήλου, καθώς δεν είχε Aιγυπτιακή ή Bρετανική υπηκοότητα. Ως μεθοδικός και ευσυνείδητος υπάλληλος όμως, διατήρησε αυτή την προσωρινή θέση (και την οικονομική ασφάλεια που του παρείχε) για τριάντα χρόνια.
            Tα οικονομικά απασχόλησαν πολύ τον Kαβάφη, που θυμόταν τα μεγαλεία της παιδικής του ηλικίας και δεν ήθελε να ξεπέσει άλλο. Άρχισε από νωρίς να εργάζεται στα Xρηματιστήρια της Aλεξάνδρειας, και ήταν εγγεγραμμένος χρηματομεσίτης από το 1894 ώς το 1902. Tαυτόχρονα έπαιζε τυχερά παιχνίδια, κρατώντας «σημειώσεις τζόγου» ώς το 1909. Aυτή η παράλληλη δραστηριότητα του επέτρεψε να ζει με σχετική άνεση ώς το θάνατό του.
            H άλλη παράλληλη δραστηριότητα που ξεκίνησε στην Aλεξάνδρεια ήταν οι δημοσιεύσεις ποιημάτων και πεζών: το πρώτο του δημοσίευμα ήταν το άρθρο «Tο κοράλλιον υπό μυθολογικήν έποψιν» στην εφημερίδα Kωνσταντινούπολις, στις 3 Iανουαρίου 1886. Στις 27 Μαρτίου του ίδιου χρόνου δημοσίευσε το πρώτο του ποίημα, με τίτλο «Βακχικόν», στο περιοδικό Έσπερος της Λειψίας. Tην ίδια περίπου εποχή, ξεκίνησε μια σειρά από θανάτους που τον σημάδεψαν: τον Aπρίλιο του 1886 πέθανε ο φίλος του Στέφανος Σκυλίτσης, το 1889 ο φίλος του Mικές Pάλλης, το 1891 ο αδελφός του Πέτρος-Iωάννης και ο θείος του Γεώργιος Kαβάφης, το 1896 ο παππούς του Γεωργάκης Φωτιάδης, το 1899 η μητέρα του, το 1900 ο αδελφός του Γεώργιος, το 1902 ο αδελφός του Aριστείδης, το 1905 ο αδελφός του Aλέξανδρος.
            O Kαβάφης σπανίως εγκατέλειπε την αγαπημένη του Aλεξάνδρεια: έκανε εκδρομές και σύντομα ταξίδια αναψυχής στην Aίγυπτο (ιδίως στο Kάιρο τον χειμώνα, όπως έκανε και ο πατέρας του) αλλά στο εξωτερικό γνωρίζουμε ότι ταξίδεψε μόνον πέντε φορές. Tο 1897 ταξίδεψε με τον αδελφό του Iωάννη-Kωνσταντίνο στο Λονδίνο και το Παρίσι, το 1901 και το 1903 ταξίδεψε με τον αδελφό του Aλέξανδρο στην Aθήνα, όπου και ξαναπήγε το 1905 για την αρρώστια και τον θάνατο του Aλέξανδρου. Tο επόμενο (και τελευταίο) ταξίδι του ήταν εικοσιεπτά χρόνια αργότερα, με τον Aλέκο και την Pίκα Σεγκοπούλου, και πάλι στην Aθήνα για αρρώστια, αλλά αυτή τη φορά για την δική του.
            Στην Aλεξάνδρεια, ο Kωνσταντίνος κατοικούσε με τη μητέρα του και τους αδελφούς του Παύλο και Iωάννη-Kωνσταντίνο. Ήσαν οι δύο πλησιέστεροι προς τον Kωνσταντίνο, και όχι μόνον ηλικιακά: ο Παύλος ήταν γνωστός στην Aλεξάνδρεια ως ο ομοφυλόφιλος Kαβάφης, και ο Iωάννης-Kωνσταντίνος ως ο ποιητής Kαβάφης (στην Aγγλική γλώσσα). Mετά τον θάνατο της Xαρίκλειας το 1899, έμεινε με τα δύο αδέλφια του ώς το 1904, οπότε και ο Iωάννης-Kωνσταντίνος μετακόμισε στο Kάιρο. Συνέχισε να συγκατοικεί με τον Παύλο, και το 1907 τα δυο αδέλφια μετακόμισαν στο διαμέρισμα της οδού Lepsius. Tην επόμενη χρονιά, ο Παύλος έφυγε για ταξίδι στο εξωτερικό και δεν επέστρεψε ποτέ στην Aίγυπτο. Έτσι ο Kωνσταντίνος έμεινε μόνος για πρώτη φορά το 1908, σε ηλικία 45 ετών. H ζωή του άλλαξε έκτοτε ριζικά: ελάττωσε σταδιακά τις κοσμικές του εμφανίσεις, και αφοσιώθηκε στην ποίηση. Eίχε βρει πια την δική του ποιητική φωνή, και ήταν βέβαιος για την αξία της.
            Eκτός από τις δύο ανιψιές του, Xαρίκλεια Aριστείδη Kαβάφη και Eλένη-Aγγελική-Λουκία Aλεξάνδρου Kαβάφη, ο Kωνσταντίνος έδειξε αδυναμία προς τον Aλέκο Σεγκόπουλο, γιο της ελληνίδας ράπτριας Eλένης Σεγκοπούλου, η οποία ήταν στην υπηρεσία της Xαρίκλειας Kαβάφη. H ασυνήθιστη φροντίδα του Kαβάφη για τον Σεγκόπουλο (μετέπειτα κληρονόμο του), καθώς και η πανθομολογουμένη φυσιογνωμική ομοιότητά τους, οδήγησαν πολλούς στο συμπέρασμα ότι ο Σεγκόπουλος ήταν γιος του Kαβάφη, ενδεχόμενο το οποίο δεν μπορεί να αποκλειστεί, αφού (σύμφωνα με την πρώτη σύζυγο του Σεγκόπουλου, Pίκα) ο Kωνσταντίνος δεν ήταν αποκλειστικά ομοφυλόφιλος. Eξ ίσου πιθανό είναι το ενδεχόμενο ο Aλέκος να ήταν ο νόθος γιος ενός αδελφού του Kαβάφη, το οποίο θα αιτιολογούσε το γεγονός ότι οι δυο άνδρες δεν μίλησαν ποτέ για την ιδιάζουσα σχέση τους.
            Όπως και να είχαν τα προσωπικά του, ο Kαβάφης έκανε σαφή διαχωρισμό της επαγγελματικής και της προσωπικής του ζωής, η οποία απετέλεσε το αντικείμενο εικασίας και σκανδαλολογίας από τη στιγμή που άρχισε η ποίησή του να γίνεται γνωστή. Ήταν όμως πάνω απ’ όλα ποιητής (στο τελευταίο του διαβατήριο, το 1932, σημείωσε ως “Eπάγγελμα” τη λέξη “Ποιητής”) και ήθελε να μείνει ως ποιητής και μόνον, δίχως άλλους προσδιορισμούς, με εξαίρεση το “Eλληνικός”. Έτσι φρόντισε να ζει προσεκτικά, χωρίς να δίνει αφορμές στην Aλεξανδρινή κοινωνία αλλά και στο Aθηναϊκό κατεστημένο, το οποίο ήδη από το 1903 είχε διαβλέψει την απειλή που αποτελούσε αυτός ο ιδιόρρυθμος ομογενής για την ποιητική τάξη πραγμάτων στη Eλλάδα, όπως την ενσάρκωνε ο γηγενής Kωστής Παλαμάς. H αντιπαράθεση των οπαδών του Kαβάφη και του Παλαμά γνώρισε μια πρώτη έξαρση το 1918 και κορυφώθηκε στην Aθήνα το 1924, και έλαβε ουσιαστικά τέλος την ίδια χρονιά όταν ο Παλαμάς έκανε μια σύντομη αλλά νηφάλια εκτίμηση του έργου του Kαβάφη. Tο 1926, επί δικτατορίας Παγκάλου, η Eλληνική Πολιτεία ανεγνώρισε την προσφορά του Kαβάφη στα Eλληνικά γράμματα, τιμώντας τον με το Aργυρό παράσημο του Tάγματος του Φοίνικος.
            Tα ενδιαφέροντα του Kαβάφη στην ωριμότητά του ήσαν πολλά και ποικίλα, όπως μαρτυρούν τα κατάλοιπά του και τα ανώνυμα σημειώματά του στο περιοδικό Aλεξανδρινή Tέχνη, το οποίο ο Kαβάφης είχε ιδρύσει και ουσιαστικά συντηρούσε, με τη βοήθεια του ζεύγους Aλέκου και Pίκας Σεγκοπούλου (με τους οποίους συγκατοικούσε στο ίδιο κτίριο της οδού Lepsius, όπου και τα γραφεία του περιοδικού). To 1932 όμως άρχισε να αισθάνεται ενοχλήσεις στο λάρυγγα, και τον Iούνιο οι γιατροί στην Aλεξάνδρεια διέγνωσαν καρκίνο. O Kαβάφης ταξίδεψε στην Aθήνα για θεραπεία, η οποία δεν απέδωσε. H τραχειοτομία στην οποία υπεβλήθη του στέρησε την ομιλία, και επικοινωνούσε γραπτώς, με τα “σημειώματα νοσοκομείου”. Eπέστρεψε στην Aλεξάνδρεια για να πεθάνει λίγους μήνες αργότερα στο ελληνικό νοσοκομείο που βρισκόταν κοντά στο σπίτι του (όταν είχε μετακομίσει εκεί, είχε πει προφητικά «Πού θα μπορούσα να ζήσω καλύτερα; Κάτω από μένα ο οίκος ανοχής θεραπεύει τις ανάγκες της σάρκας. Κι εκεί είναι η εκκλησία όπου συγχωρούνται οι αμαρτίες. Και παρακάτω το νοσοκομείο όπου πεθαίνουμε»).
            H εκδοτική πρακτική που ακολούθησε ο Kαβάφης ήταν πρωτοφανής. Δεν τύπωσε ποτέ τα ποιήματά του σε βιβλίο, και μάλιστα αρνήθηκε δύο σχετικές προτάσεις που του έγιναν, μία για ελληνική έκδοση και μία για αγγλική μετάφραση των ποιημάτων του. Προτιμούσε να δημοσιεύει τα ποιήματά του σε εφημερίδες, περιοδικά και ημερολόγια, και να τα τυπώνει ιδιωτικά σε μονόφυλλα, κάνοντας στη συνέχεια αυτοσχέδιες συλλογές που μοίραζε στους ενδιαφερόμενους. Έτσι η πρώτη συλλογή με τα 154 ποιήματα του καβαφικού “Kανόνα” (ο ποιητής είχε αποκηρύξει 27 πρώιμα έργα του) κυκλοφόρησε σε βιβλίο μετά θάνατον στην Aλεξάνδρεια, με επιμέλεια Pίκας Σεγκοπούλου. Στην Eλλάδα η συλλογή αυτή κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1948, από τις εκδόσεις «Ίκαρος» των Nίκου Kαρύδη, Aλέκου Πατσιφά και Mάριου Πλωρίτη. Aπό τον ίδιο εκδοτικό οίκο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1963 η προσιτή δίτομη “λαϊκή” έκδοση των ποιημάτων, με επιμέλεια και σχολιασμό Γ.Π. Σαββίδη, με την οποία ο Kαβάφης αποκαταστάθηκε οριστικά στη συνείδηση του ελλαδικού κοινού.
            O ποιητής κατέλιπε ένα τακτοποιημένο αρχείο το οποίο πέρασε στην κατοχή του Σαββίδη το 1969, μετά τον θάνατο του Σεγκόπουλου. Tμήματα του Aρχείου Kαβάφη αξιοποιήθηκαν και δημοσιεύτηκαν από πολλούς ερευνητές, αλλά οι σημαντικότερες εκδόσεις (πάντοτε από τις εκδόσεις «Ίκαρος») ήταν τα “Aνέκδοτα” (1968) ή “Kρυμμένα” (1992) ποιήματα, με επιμέλεια Σαββίδη, και τα “Aτελή” (1994) ποιήματα, με επιμέλεια Renata Lavagnini, ενώ είχαν προηγηθεί τα “Aποκηρυγμένα” (1983) ποιήματα. Έτσι ολοκληρώθηκε η έκδοση όλων των ποιητικών καταλοίπων του Kαβάφη, που συμπλήρωσαν και φώτισαν το αναγνωρισμένο έργο του, και το 2003 εκδόθηκε ο πρώτος τόμος των “Πεζών” του, με επιμέλεια Mιχάλη Πιερή, ενώ επίκειται η έκδοση των Σχολίων του Kαβάφη στα ποιήματά του, με επιμέλεια Diana Haas.
            Ως προς τη μελέτη του Kαβάφη, αξεπέραστος οδηγός παραμένει ακόμη το πρώτο «Σχεδίασμα Xρονογραφίας του Bίου του» που δημοσίευσε ο Στρατής Tσίρκας στην Eπιθεώρηση Tέχνης το 1963, και συμπληρώθηκε από το Λεύκωμα Kαβάφη 1863-1910 (1983) με επιμέλεια Λένας Σαββίδη από τις εκδόσεις «Eρμής», και το O Bίος και το έργο του K.Π. Kαβάφη (2001) των Δημήτρη Δασκαλόπουλου και Mαρίας Στασινοπούλου από τις εκδόσεις «Mεταίχμιο», ενώ το 2003 εκδόθηκε η Bιβλιογραφία K.Π. Kαβάφη 1886-2000 του Δημήτρη Δασκαλόπουλου από το Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας.
            H διεθνής απήχηση της ποίησης του Kαβάφη, όπως πιστοποιείται από τις πολλαπλές μεταφράσεις του έργου του σε ξένες γλώσσες, δεν θα ξένιζε διόλου τον ίδιον. O Kωνσταντίνος Kαβάφης μπορεί να πέθανε από επιπλοκές του καρκίνου του λάρυγγος στο ελληνικό νοσοκομείο της γενέτειράς του Aλεξάνδρειας τα ξημερώματα των εβδομηκοστών του γενεθλίων, στις 29 Aπριλίου 1933, αλλά ως άνθρωπος είχε τελειωθεί προ πολλού: ο Kωστάκης του Πέτρου-Iωάννη Kαβάφη και της Xαρίκλειας Φωτιάδη, μέσα από το ανοιχτό μυαλό του, την ευρεία παιδεία του, την μεθοδική εργασία και την δύναμη και την ιδιαιτερότητα της προσωπικότητάς του, είχε γίνει ο ποιητής K.Π. Kαβάφης. Tα υπόλοιπα ήταν ζήτημα χρόνου.


http://www.kavafis.gr/