ΑΦΗΓΗΣΗ

Γραπτή παρουσίαση μιας ιστορίας, μιας σειράς γεγονότων που συνιστούν την υπόθεση ενός αφηγηματικού κειμένου ( τον μύθο γύρω από τον οποίο πλέκεται ).Η παρουσίαση αυτή γίνεται με κάποια ιδιαίτερη σειρά και  τεχνική

                                                       ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

Α. Διήγηση Ο πεζογράφος αφηγείται σε γ πρόσωπο ( απρόσωπα, χωείς να συμμετέχει )

                    Τα λόγια των ηρώων τα αναφέρει σε πλάγιο λόγο (έμμεση αφήγηση)

                    Οπτική γωνία : παντογνώστης αφηγητής

Β. Μίμηση 1 Αφηγείται ένα πλαστό πρόσωπο, δηλαδή φανταστικό, σε α πρόσωπο

2   Μεικτός τρόπος : ο αφηγητής είτε απρόσωπος, είτε πλαστός, αλλά διακόπτεται με

την παρεμβολή άλλων προσώπων που διαλέγονται σε ευθύ λόγο.

3    Διάλογος : απουσιάζει εντελώς ο αφηγητής. Θεατρική τεχνική.

                                ΕΙΔΟΣ ΑΦΗΓΗΤΗ – ΕΣΤΙΑΣΗ - ΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

1         Δραματοποιημένος αφηγητής. Είναι ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας. Συμμετέχει στα δρώμενα είτε ως πρωταγωνιστής, είτε ως αυτόπτης μάρτυρας Αφηγείται σε α πρόσωπο. Εσωτερική εστίαση

2         Παντογνώστης, απρόσωπος αφηγητής, αμέτοχος στην ιστορία. Αφηγείται σε γ πρόσωπο. μηδενική εστίαση

α) παντογνώστης παρατηρητής  που καταγράφει τα πάντα, σκέψεις, συναισθήματα και σχολιάζει   β) αντικειμενικός παρατηρητής, αφήνει να μιλήσουν τα γεγονότα και δε σχολιάζει.

                                                ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

ΕΞΩΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

1         ο χρόνος του πομπού ( ο χρόνος κατά τον οποί ο πομπός στέλνει το μήμυμά του )

2         ο χρόνος του δέκτη ( ο χρόνος κατά τον οποίο ο δέκτης δέχεται το μήνυμα )

3         ο χρόνος των γεγονότων ( η χρονική στιγμή κατά την οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα της της αφήγησης )

              ΕΣΩΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

1 ο χρόνος των γεγονότων, οχρόνος της ιστορίας, της δράσης.το τμήμα του φυσικού χρόνου μέσα στο οποίο εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα της ιστορίας με κάποια φυσική σειρά, διάρκεια και αλληλουχια

2 ο χρόνος της αφήγησης, αφηγηματικός χρόνος. οριοθετείται από την έναρξη και το τέλος της αφήγησης. μέσα σε αυτόν παρουσιάζονται τα γεγονότα με κάποια τεχνική.

 Ο χρόνος της ιστορίας παρουσιάζεται στην αφήγηση με διάφορους τρόπους και επιλεκτικά κατά τμήματα : άλλα γεγονότα παρουσιάζονται αναδρομικά, άλλα συμπυκνωμένα ή άλλα παραλείπονται.  Έτσι ο χρόνος της αφήγησης δε συμπίπτει με τον χρόνο της ιστορίας. έχει διαφορετική σειρά, διάρκεια και συχνότητα.

ΡΥΘΜΟΣ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

τον καθορίζουν

1         η χρονική σειρά, η σειρά με την οποία ο αφηγητής παρουσιάζει τα γεγονότα σπάνια ταυτίζεται με τη φυσική σειρά με την οποία διαδραματίστηκαν στην ιστορία. Παραβιάζει τη φυσική διαδοχή τους . Μπορεί να αρχίζει από τα μισάκαι να συμπληρώνει τον χρόνο που προηγήθηκε με παρεκβάσεις ή αναδρομές. Έτσι προκύπτουν αναχρονίες.

α) αναδρομικές αφηγήσεις- αναλήψεις Περιλαμβάνουν γεγονότα προγενέστερα από το σημείο της ιστορίας που βρίσκεται ο αφηγητής

β) πρόδρομες αφηγήσεις προλήψεις. Αναφέρονται εκ των προτέρων σε γεγονότα που πρόκειται να συμβούν.

Η χρονική σειρά μπορεί να είναι

·       ομαλή – γραμμική

·       in medias res

·       αντίστροφη

·       με εγκυβωτισμούς

·       παρεκβάσεις

·       προοικονομία

·       προσήμανση

2         χρονική διάρκεια.  Ο χρόνος της αφήγησης έχει συνήθως μικρότερη διάρκεια από τον χρόνο της ιστορίας. Ο αφηγητής άλλα γεγονότα τα συμπικνώνει σε μικρό χρονικό τμήμα κι άλλοτε επιμηκύνει τον χρόνο. Τη συμπύκνωση και το άπλωμα τα πετυχαίνει με :

·       έλλειψη, αφηγηματικό κενό

·       σύνοψη

·       επιβράδυνση

·       παύση

χρόνος αφήγησης < χρόνος ιστορίας

χρόνος αφήγησης > χρόνος ιστορίας

χρόνος αφήγησης χρόνος ιστορίας σκηνή

3         αφηγηματική συχνότητα. Ενώ ένα γεγονός συμβαίνει μόνο μια φορά, στην αφήγηση ενδέχεται να παρουσιάζεται περισσότερες, αφηγημένο κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο.Την αφηγηματική συχνότητα καθορίζουν

·       οι επαναλήψεις

·       οι παραλληλίες

Προοικονομία.Η φροντίδα του συγγραφέα να προετοιμάσει την εξέλιξη της πλοκής σύμφωνα με την οικονομία του έργου, να δημιουργήσει τις κατάλληλες προυποθέσεις, ώστε εκείνα που θα ακολουθήσουν να φαίνονται φυσικά και λογικά επακόλουθα όσων έχουν προηγηθεί.

Προσήμανση.  Ο προιδεασμός, η ψυχική προετοιμασία του αναγνώστη με κάποιο υπαινιγμό του αφηγητή για όσα θα ακολουθήσουν στην αφήγηση.

                                                    ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ

α) Διάκριση της περιγραφής από την αφήγηση

Η περιγραφή απεικονίζει με το λόγο τα βασικά γνωρίσματα ενός αντικειμένου. Το αντικείμενο αυτό παρουσιάζεται στατικά μέσα στο χώρο, ενώ ο χρόνος φαίνεται να έχει «παγώσει». Αυτό συμβαίνει ακόμη και στην περίπτωση ενός κινούμενου αντικειμένου, οπότε η περιγραφή απεικονίζει το αντικείμενο που κινείται και όχι την ενέργεια της κίνησης με τα αίτια και τις συνέπειες της. Αντίθετα στην αφήγηση ένα πρόσωπο / πράγμα / ομάδα / θεσμός / ιδέα παρουσιάζεται δυναμικά, καθώς ενεργεί, κινείται ή μεταβάλλεται μέσα στο χρόνο. Επομένως η αφήγηση σχετίζεται με την εξέλιξη των γεγονότων και αναφέρεται στις αιτίες και τα αποτελέσματα τους. Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η περιγραφή ανήκει στα στατικά στοιχεία ενός κειμένου, ενώ η αφήγηση στα δυναμικά, αφού η πρώτη μας δίνει πληροφορίες σχετικά με το «είναι» και η δεύτερη με το «γίγνεσθαι» των πραγμάτων.

Η κοιλάδα συνταράχτηκε από τον αχό και τον αντίλαλο. Το φεγγάρι βούλιαξε μέσα στους καπνούς, τα χαμοβούνια τρέμανε και οι άρρωστες φυλλωσιές των παραταγμένων δέντρων σάλεψαν βίαια στο πέρασμα του. Πήγαν κι ήρθανε με τη λικνιστική κίνηση που κάνουν τα ενάλια φυτά, όταν ένα τέρας του βυθού περάσει σύρριζα, σαρώνοντας με τις δυνατές φτερούγες το βαρύ νερό...

                                                                                    Στρ. Μυριβήλη, Τοπίο, Κ.Ν.Λ. Β΄ Λυκείου, σ. 281-285

Η διάκριση ανάμεσα στην περιγραφή και την αφήγηση δεν είναι απόλυτη. Πολλές φορές τα όρια συγχέονται· π.χ. στην περιγραφή της λειτουργίας μιας μηχανής ή μιας διαδικασίας (βλ. Περιγραφή σ.180-181). Στην περίπτωση αυτή μολονότι έχουμε μια σειρά από πράξεις/ενέργειες, μπορούμε να μιλήσουμε για περιγραφή και όχι για αφήγηση, επειδή οι ενέργειες αυτές είναι επαναλαμβανόμενες και επομένως αποτελούν σταθερά γνωρίσματα του αντικειμένου της περιγραφής.

β) Η περιγραφή μέσα στην αφήγηση

Η αφήγηση και η περιγραφή συνδέονται στενά. Μπορούν να συνυπάρχουν στο ίδιο κείμενο ή ακόμα και στην ίδια περίοδο π.χ. «Χίμηξε μέσα στην κοιλάδα» (αφήγηση)/ «ασυγκράτητο τέρας οργισμένο από... σύγκορμο» (περιγραφή). Όταν ο συγγραφέας παρεμβάλλει μια περιγραφή σε ένα αφηγηματικό κείμενο, επιδιώκει ορισμένους από τους παρακάτω στόχους:

• Να σκιαγραφήσει τα πρόσωπα, να στήσει το σκηνικό της δράσης και γενικά να φωτίσει την αφήγηση με διάφορες άμεσες ή έμμεσες πληροφορίες.
• Να πετύχει τη μετάβαση από το ένα αφηγηματικό μέρος στο άλλο.
• Να προκαλέσει αγωνία και αναμονή (suspens) στον αναγνώστη με την επιβράδυνση της δράσης, αφού με την περιγραφή φαίνεται ότι σταματάει ο αφηγηματικός χρόνος.
• Να προσφέρει αισθητική απόλαυση στον αναγνώστη.