ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

                                 

                                       ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Τίτλος  :  Κ Π Καβάφη    Αλεξανδρινοί βασιλείς

Δημιουργός : Γιούλα Γαμβρούλη

Πρόταση διδασκαλίας

Διδακτικό αντικείμενο : Νεοελληνική Λογοτεχνία

Τάξη : Α Λυκείου

Χρονική διάρκεια :  έξι  ώρες  

Προυποθέσεις υλοποίησης : εξοικείωση των μαθητών με την ομαδοσυνεργατική διαδικασία μάθησης και με τις βασικές γνώσεις χρήσης των νέων τεχνολογιών

Σύντομη περιγραφή

Διδασκαλία του ποιήματος Αλεξανδρινοί βασιλείς του Κ Π Καβάφη στο σχολικό εργαστήριο , με τη βοήθεια του διαδικτύου. Περιήγηση στο ψηφιακό αρχείο του ποιητή και προσέγγιση των  βασικών γνωρισμάτων της ποιητικής του γραφής.

ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ

Η ουσιαστική και αποτελεσματική επικοινωνία των μαθητών με  την ποιητική γραφή του Καβάφη και η διερευνητική προσέγγιση της ιδιότυπης ποιητικής του έκφρασης, όπως αυτή αποτυπώνεται στους Αλεξανδρινούς βασιλείς, αλλά και η ερμηνευτική προσέγγιση του συγκεκριμένου ποιήματος.

Επιμέρους στόχοι

Γνωστικοί στόχοι

·      Να γνωρίσουν οι μαθητές τον Καβάφη , τον βίο και το έργο του.

·      Να μπορούν να ανασυγκροτήσουν το ιστορικό πλαίσιο της εποχής μέσα από τη γνωριμία τους με τις ιστορικές προσωπικότητες που αναφέρονται στο ποίημα.

·      Να κατανοήσουν πώς ο ποιητής μεταπλάθει το ιστορικό γεγονός και  να διακρίνουν τις υφολογικές αποστάσεις ανάμεσα στο ποίημα  και την ιστορική αφήγηση.

·      Να γνωρίσουν την περίφημη καβαφική ειρωνεία αλλά και τη θεατρικότητα στην ποίηση του και την ιδιότυπη γλώσσα του.

·      Να αντιληφθούν το βασικό μήνυμα του ποιήματος και τη διαχρονικότητά του.

·      Να αξιοποιήσουν εξωκειμενικά στοιχεία  πχ μελοποιημένα ποιήματα του, και άλλα έργα εμπνευσμένα από την ποίησή του με στόχο την αισθητική απόλαυση και την απόκτηση καλύτερης επαφής με τον ποιητή και το έργο του.

Παιδαγωγικοί στόχοι

·      Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τις αρχές και λειτουργίες της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας

·      Να εξοικειωθούν με τη βιωματική και διερευνητική μάθηση

·      Να αντιληφθούν την πληθώρα των πηγών γνώσης, των συμβατικών αλλά κυρίως των ψηφιακών, στον σύγχρονο κόσμο και να εξασκηθούν στην ιεράρχησή τους και στην κριτική τους αξιολόγηση.

·      Να αξιοποιήσουν τις εμπειρίες και τα βιώματά τους και να καλλιεργήσουν ατομικές και κοινωνικές αξίες και αρχές.

Ψηφιακοί στόχοι

·      Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τον υπολογιστή και το διαδίκτυο ως περιβάλλοντα μάθησης, επικοινωνίας και δημιουργίας.

·      Να ασκηθούν στην παραγωγή και μορφοποίηση κειμένων σε προγράμματα επεξεργασίας προκειμένου να παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους.

·      Να ασκηθούν στην παραγωγή  πολυτροπικών  κειμένων σε προγράμματα παρουσιάσεων.

·      Να  αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης και επιλογής πληροφοριών στο διαδίκτυο για να ολοκληρώσουν την εργασία τους.

·      Να εξοικειωθούν με τη χρήση πολυμέσων ώστε να απολαύσουν αισθητικά το ποίημα με μια εμπλουτισμένη ερμηνευτική προσέγγιση

ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Αφετηρία

Το ποίημα Αλεξανδρινοί βασιλείς αποτελεί μια εξαιρετική αφορμή για την επικοινωνία των μαθητών με τον Καβάφη και την προσέγγιση των βασικών γνωρισμάτων της ποιητικής του γραφής. Το σπουδαστήριο του νέου ελληνισμού με την επίσημη ιστοσελίδα για τον ποιητή παρέχει κατάλληλο υλικό προς αυτή την κατεύθυνση.  Επιπλέον το συγκεκριμένο ποίημα είναι πρόσφορο για να στοχαστούν οι μαθητές πάνω στο ρόλο της εξουσίας και του λαού διαχρονικά.

Ρόλος του διδάσκοντα και των μαθητών

     Η χρήση των προϊόντων και εργαλείων των Τ.Π.Ε., στη συγκεκριμένη διδακτική πρόταση, υποστηρίζει τόσο την αυτόνομη πορεία του μαθητή προς τη γνώση, όσο και τη διερευνητική, βιωματική και συνεργατική μάθηση. Ταυτόχρονα προάγει το ρόλο του  δασκάλου από αυτόν του απλού καθοδηγητή, σε εκείνον του συντονιστή ενεργειών  για την απόκτηση γνώσης. Η προσέγγιση του ποιήματος, με τη χρήση ΤΠΕ αφίσταται  της παραδοσιακής διδακτικής πράξης.

    Η ενεργητική εμπλοκή των μαθητών σε μια διερευνητική μαθησιακή διαδικασία, η σχετική ελευθερία στην επιλογή της μαθησιακής διαδρομής και η διαμόρφωση ευνοϊκών μαθησιακών συνθηκών και συνεργατικού περιβάλλοντος  ανατρέπει τις παραδοσιακές σχέσεις και μετασχηματίζει το ρόλο του δασκάλου από κύριο καθοδηγητή σε συντονιστή και διεκπεραιωτή της σχολικής εργασίας. Οι μαθητές εκμεταλλευόμενοι τις δυνατότητες των Τ.Π.Ε., συνεργάζονται, επικοινωνούν και ανταλλάσσουν σκέψεις, Η συνεργατική – βιωματική προσέγγιση υλοποιείται μέσα από την εργασία σε ομάδες και την ανάληψη ρόλων από τους μαθητές, που δίνει προσωπικό νόημα στην αναζήτηση της γνώσης.

Σχέση με το αναλυτικό πρόγραμμα:

          Οι στόχοι της διδακτικής πρότασης ανταποκρίνονται στο ισχύον Πρόγραμμα της διδασκαλίας της Λογοτεχνίας για την Α` Λυκείου

Προτεινόμενη πορεία διδασκαλίας

1^η  και 2^η  διδακτική ώρα

Στη φάση αυτή οι μαθητές έρχονται στο εργαστήριο πληροφορικής και χωρίζονται σε ομάδες των τεσσάρων. Τα μέλη των ομάδων  αναλαμβάνουν συγκεκριμένους ρόλους , συντονιστή, γραμματέα, χειριστή Η/Υ, παρουσιαστή. Οι ρόλοι μπορεί να εναλλάσσονται, ώστε να εμπλακούν όλοι ισότιμα στις ερευνητικές διαδικασίες.

 Οι ομάδες αξιοποιούν το διαδίκτυο και πιο συγκεκριμένα ζητείται από τον εκπαιδευτικό να επισκεφτούν την ηλεκτρονική διεύθυνση https://www.youtube.com/watch?v=4xk02ZvDloQ

και να ακούσουν το ποίημα του Καβάφη Αλεξανδρινοί βασιλείς , όπως το απαγγέλλει η Έλλη Λαμπέτη με στόχο τη διέγερση του ενδιαφέροντος των μαθητών. Στη συνέχεια διαβάζουν και μόνοι τους τους στίχους από  το σχολικό εγχειρίδιο στο ψηφιακό σχολείο. http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/262/1919,6414/unit=1933

Στη συνέχεια επιδιώκεται να γνωρίσουν οι μαθητές τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του και τη σχέση του με την αγαπημένη του πόλη την Αλεξάνδρεια.  Ο εκπαιδευτικός διανέμει το 1^ο  φύλλο εργασίας το οποίο θα  υπάρχουν και σε ηλεκτρονική μορφή στους υπολογιστές τους. Οι μαθητές καλούνται να επισκεφθούν την επίσημη ιστοσελίδα  για τον Καβάφη , να επιλέξουν από το κάθετο μενού πλοήγησης τη βιογραφία του  και το αρχείο με τις εικόνες από τη ζωή του.

Επίσης θα παρακολουθήσουν στη διεύθυνση  http://www.youtube.com/watch?v=lF7LrZcDN00&feature=related  

το αφιέρωμα στη ζωή  του, το σπίτι του και την Αλεξάνδρεια. Τέλος καλούνται να δημιουργήσουν ένα πολυτροπικό  κείμενο στο power pοint εμπλουτισμένο με εικόνες και λόγο  που θα περιλαμβάνει τα σημαντικότερα στοιχεία για τη ζωή του, τα σημαντικότερα πρόσωπα της ζωής του και τη σχέση του με την Αλεξάνδρεια.   

3^η διδακτική ώρα

Στη φάση αυτή επιδιώκεται η κατανόηση από τους μαθητές των βασικών χαρακτηριστικών της καβαφικής γραφής. Έτσι κάθε ομάδα θα ασχοληθεί και με ένα διαφορετικό  χαρακτηριστικό της ποιητικής του γραφής.

Η πρώτη ομάδα θα επισκεφθεί την επίσημη ιστοσελίδα για τον Καβάφη και θα διαβάσει το άρθρο του Μαρωνίτη για την ιστορική συνείδηση του ποιητή και τις απόψεις των Bowra, Σεφέρη και του ίδιου του ποιητή για αυτό το θέμα .Καλούνται να γράψουν ένα κείμενο στον επεξεργαστή κειμένου σχετικά με την ιστορική συνείδηση του ποιητή.

Η δεύτερη ομάδα θα διαβάσει την άποψη του Λ Πολίτη για τη γλώσσα του Καβάφη και το άρθρο το δούλεμα της γλώσσας στον  Καβάφη του Π Κοκκαλίδη από τον επίσημο διαδικτυακό τόπο για τον ποιητή. Στη συνέχεια θα προσπαθήσουν να εντοπίσουν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της γλώσσας του στο ποίημα Αλεξανδρινοί βασιλείς

Η τρίτη ομάδα θα διαβάσει το άρθρο του Ν Βαγενά « Η ειρωνική γλώσσα στον Καβάφη » από την επίσημη ιστοσελίδα για τον ποιητή και θα προσπαθήσουν να εντοπίσουν την ειρωνεία στο ποίημα Αλεξανδρινοί βασιλείς

Η τέταρτη ομάδα θα μελετήσει το άρθρο « Η ηθοποιία του Καβάφη » και θα προσπαθήσουν να εντοπίσουν τα θεατρικά και δραματικά στοιχεία στο ποίημα Αλεξανδρινοί βασιλείς  καταγράφοντας τις παρατηρήσεις τους σε ένα σύντομο κείμενο.

4^η διδακτική ώρα

Στην τέταρτη διδακτική ώρα θα επιχειρηθεί από τους μαθητές η ερμηνευτική προσέγγιση του ποιήματος. Οι ομάδες Α και θα Β θα ανασυνθέσουν το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα που αναφέρει ο Καβάφης αναζητώντας πληροφορίες για τον Αντώνιο, την  Κλεοπάτρα, τον Καισαρίωνα και τα άλλα παιδιά τους στη Wikipedia . Θα συντάξουν ένα σύντομο κείμενο και θα ενημερώσουν και τους υπόλοιπους συμμαθητές τους. Οι ομάδες Γ και Δ  θα διαβάσουν την ιστορική αφήγηση του Πλουτάρχου και θα γράψουν ένα σύντομο κείμενο για τον τρόπο με τον οποίο ο Καβάφης μεταπλάθει το ιστορικό γεγονός, τις ομοιότητες και τις διαφορές του ποιήματος από την ιστορική αφήγηση.

5^η διδακτική ώρα

Σε αυτή τη διδακτική ώρα επιδιώκεται να εμβαθύνουν οι μαθητές στο νόημα του ποιήματος,  να αντιληφθούν τη διαχρονικότητά του και να αξιολογήσουν τη στάση των Αλεξανδρινών. Θα βοηθηθούν από την ανάγνωση της σημασίας του όρου «άρτον και θεάματα » στη Wikipedia  και αφού συζητήσουν μεταξύ τους θα εκπονήσουν δικό τους κείμενο για το μήνυμα και τη διαχρονικότητά του .

6^η διδακτική ώρα

Επιδιώκεται η αισθητική απόλαυση των μαθητών. Οι ομάδες θα περιηγηθούν στο διαδίκτυο προκειμένου να μάθουν πώς ο ποιητής επηρέασε άλλους καλλιτέχνες κι έτσι να αντιληφθούν το μέγεθος της φυσιογνωμίας του.

Εργαλεία – πηγές

Για την υλοποίηση της συγκεκριμένης πρότασης θα χρησιμοποιηθούν οι ακόλουθες πηγές :

Η επίσημη ιστοσελίδα για τον Καβάφη   http://www.kavafis.gr/index.asp

http://www.youtube.com/watch?v=lF7LrZcDN00&feature=related

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7:%CE%9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1

http://www.youtube.com/watch?v=4xk02ZvDloQ

https://www.google.gr/

Εργαλεία : φυλλομετρητής διαδικτύου, μηχανές αναζήτησης, λογισμικό παρουσίασης, επεξεργαστής κειμένου.

ΦΥΛΛΑ ΕΓΑΣΙΑΣ

1^η  και 2^η διδακτική ώρα

Φύλλο εργασίας ( κοινό για όλες τις ομάδες )

Α.  Επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα για τον Καβάφη και διαβάστε προσεκτικά το βιογραφικό του σημείωμα:

• http://www.kavafis.gr/kavafology/bio.asp

Β. Στην ίδια ιστοσελίδα ελέγξτε το αρχείο με τις εικόνες από τη ζωή του ποιητή και τα χειρόγραφά του

Γ. Επισκεφθείτε το σπίτι του ποιητή στην ιστοσελίδα:
http://www.youtube.com/watch?v=lF7LrZcDN00&feature=related  και παρακολουθείστε το  μικρό αφιέρωμα στον Κωνσταντίνο Καβάφη και στην αγαπημένη του πόλη την Αλεξάνδρεια.

Εργασία: Με βάση τα στοιχεία που εξετάσατε για τη ζωή του ποιητή, τη σχέση του με την Αλεξάνδρεια και το έργο του να δημιουργήσετε ένα power point  που θα περιέχει  τα σημαντικότερα γεγονότα της ζωής του αλλά και εικόνες του ποιητή,  του οικογενειακού του περιβάλλοντος , της Αλεξάνδρειας και  των χειρογράφων του. 

3^η διδακτική ώρα

Φύλλο εργασίας ομάδα Α

  Επισκεφθείτε τον επίσημο δικτυακό τόπο του Καβάφη. Διαβάστε  το άρθρο του Δ.Ν. Μαρωνίτη: Η ιστορική συνείδηση του ποιητή και        τις απόψεις των: C.M. Bowra, Σεφέρη, Tσίρκα και του ίδιου του ποιητή για την ιστορική του συνείδηση.

Να συντάξετε ένα άρθρο στον επεξεργαστή κειμένου για την ιδιαίτερη σχέση του Καβαφικού ποιητικού λόγου με την ιστορική πραγματικότητα

Φύλλο εργασίας ομάδα Β

Συμβουλευθείτε την άποψη του Λ.Πολίτη (Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας) για την γλώσσα του Καβάφη και διαβάστε το άρθρο του Πέτρου Κολακλίδη «Το δούλεμα της γλώσσας στον Καβάφη» : http://www.kavafis.gr/kavafology/articles/content.asp?id=19

Να συντάξετε ένα κείμενο στο οποίο θα παρουσιάζετε σύντομα τα χαρακτηριστικά της γλώσσας του Καβάφη και θα εντοπίζετε παραδείγματα στο συγκεκριμένο ποίημα.

.

  Φύλλο εργασίας ομάδα Γ

Διαβάστε το άρθρο του Νάσου Βαγενά « Η ειρωνική γλώσσα του Καβάφη » http://www.kavafis.gr/kavafology/articles/content.asp?id=16 Γράψτε ένα σύντομο κείμενο για την ειρωνική γλώσσα του Καβάφη όπως αυτή παρουσιάζεται στο ποίημα Αλεξανδρινοί βασιλείς. ( εντοπίστε την ειρωνεία στο ποίημα )

Φύλλο εργασίας ομάδα Δ

Αφού διαβάσετε το άρθρο του Δημαρά «Η ηθοποιία  του Καβάφη» http://www.kavafis.gr/kavafology/articles/content.asp?id=3  να εντοπίσετε θεατρικά στοιχεία στο ποίημα και να συντάξετε ένα σύντομο κείμενο για αυτά.

4^η διδακτική ώρα

Φύλλο εργασίας ( για τις ομάδες Α και Β )

Να αναζητήσετε στα σχετικά λήμματα της wikipedia πληροφορίες σχετικά με τα ιστορικά πρόσωπα του ποιήματος, δηλαδή

το Μάρκο Αντώνιο, την Κλεοπάτρα και τον Καισαρίωνα.

 Βασιζόμενοι στις ηλεκτρονικές σας πηγές, να καταρτίσετε ένα μικρό βιογραφικό μωσαϊκό του ποιήματος σε ένα ηλεκτρονικό αρχείο κειμένου. Δημιουργήστε δηλαδή ένα σύντομο κείμενο, που δεν θα υπερβαίνει τη μια σελίδα, με πληροφορίες για το βίο των προσώπων και τα γεγονότα στα οποία ενεπλάκησαν, οι οποίες θα βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση του ποιήματος από ένα μέσο αναγνώστη αλλά και θα προεκτείνουν τις ιστορικές γνώσεις του.

Φύλλο εργασίας ( για τις ομάδες Γ και Δ )

Αξιοποιώντας τις γνώσεις σας των αρχαίων και παρακολουθώντας κατά το δυνατό το ιστορικό κείμενο, να αναγνωρίσετε τις πληροφορίες που διατηρεί στο ποίημα του ο Καβάφης, αλλά και να αξιολογήσετε τις αλλαγές που επιφέρει στην ιστορική αφήγηση του Πλούταρχου.

 Σε ένα σύντομο (μιας περίπου σελίδας) άρθρο να περιγράψετε τις ομοιότητες και τις διαφορές σε επίπεδο τόσο περιεχομένου όσο και ύφους ανάμεσα στην ιστορική και την ποιητική εκδοχή του ίδιου γεγονότος.

5^η διδακτική ώρα

Φύλλο εργασίας (κοινό για όλες τις ομάδες )

κ’ οἱ Ἀλεξανδρινοί ἔτρεχαν πιά στήν ἑορτή,

κ’ ἐνθουσιάζονταν, κ’ ἐπευφημοῦσαν

ἑλληνικά, κ’ αἰγυπτιακά, καί ποιοί ἑβραίικα,

γοητευμένοι μέ τ’ ὡραῖο θέαμα –

μ’ ὅλο πού βέβαια ἤξευραν τί ἄξιζαν αὐτά,

τί κούφια λόγια ἤσανε αὐτές ἡ βασιλεῖες.

Διαβάστε τη σημασία της φράσης «άρτον και θεάματα» http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CF%81%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B8%CE%B5%CE%AC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1 και προσπαθήστε να τη συσχετίσετε με το ποίημα. Ποιος είναι ο ρόλος της εξουσίας; Ποια στάση τηρούν οι αλεξανδρινοί; Πώς τη χαρακτηρίζετε; Υπάρχει διαχρονικότητα στο μήνυμα του ποιήματος; Να συνθέσετε τις απαντήσεις σας σε ένα κείμενο.

6^η διδακτική ώρα

Φύλλο εργασίας ( κοινό  για όλες τις ομάδες )

Ο Καβάφης ως διαρκή πηγή έμπνευσης.  Με ποιους τρόπους έχει αποτελέσει ο αλεξανδρινός ποιητής πηγή έμπνευσης άλλων καλλιτεχνών;

 Να προσπαθήσετε να εντοπίσετε στο διαδίκτυο μελοποιήσεις των καβαφικών ποιημάτων και να συντάξετε ένα σύντομο κατάλογο των καλλιτεχνών που έχετε ξανακούσει ή προκρίνετε ως επιφανέστερων, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί με το καβαφικό έργο.

 Να αναζητήσετε στο google πληροφορίες σχετικά με εικαστικούς καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν με τον καβαφικό λόγο και να εντοπίσετε μέσω της αναζήτησης εικόνων σχετικά εικαστικά έργα.

 Αξιοποιώντας όλα τα παραπάνω (κατάλογος μελοποιήσεων, εικαστικά έργα, video, μουσική και πρωτότυπο δικό σας λογοτεχνικό κείμενο) να κατασκευάσετε μια παρουσίαση σε ένα λογισμικό παρουσιάσεων., η οποία θα αναρτηθεί στο ιστολόγιο της τάξης.

Άλλες εκδοχές

  Το σενάριο αυτό θα μπορούσε να χωριστεί σε δύο επιμέρους σενάρια : ένα για τον ποιητή και τη γραφή του και ένα για το ποίημα Αλεξανδρινοί βασιλείς.

Κριτική

  Ενδέχεται οι μαθητές να δυσκολευτούν στην κατανόηση των άρθρων από την επίσημη ιστοσελίδα για τον ποιητή που αφορούν στη γλώσσα, την ειρωνεία και την ηθοποιία. Ανάλογα με το επίπεδο της τάξης ή της ομάδας ο διδάσκων θα μπορούσε να απλοποιήσει το περιεχόμενό τους  αναφέροντάς το περιληπτικά στα φύλλα εργασίας

  Είναι επίσης πιθανό να μην επαρκέσει ο χρόνος των 6 ωρών για την εκπόνηση των δραστηριοτήτων από τους μαθητές.