ΜΕΛΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Μονόγραμμα  Οδυσσέα Ελύτη

ΜΟΝΟ ΓΙΑΤΙ Μ` ΑΓΑΠΗΣΕΣ   ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ

ΚΟΝΤΑ ΣΟΥ  ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ
 

 

ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ  Γ ΣΕΦΕΡΗΣ

Αθάνατη Αφροδίτη Σαπφώ

Διαβάστε το ερωτικό ποίημα Σάρκινος λόγος – Γιαννης Ριτσος

Τί όμορφη ποὺ εἶσαι. Μὲ τρομάζει ἡ ὀμορφιά σου. Σὲ πεινάω. Σὲ διψάω.

Σοῦ δέομαι: Κρύψου, γίνε ἀόρατη γιὰ ὅλους, ὁρατὴ μόνο σ᾿ ἐμένα.

Καλυμένη ἀπ᾿ τὰ μαλλιά ὡς τὰ νύχια τῶν ποδιῶν μὲ σκοτεινὸ διάφανο πέπλο

διάστικτο ἀπ᾿ τοὺς ἀσημένιους στεναγμοὺς ἐαρινῶν φεγγαριῶν.

Οἱ πόροι σου ἐκπέμπουν φωνήεντα, σύμφωνα ἰμερόεντα.

Ἀρθρώνονται ἀπόρρητες λέξεις. Τριανταφυλλιὲς ἐκρήξεις ἀπ᾿ τὴ πράξη τοῦ ἔρωτα.

Τὸ πέπλο σου ὀγκώνεται, λάμπει πάνω ἀπ᾿ τὴ νυχτωμένη πόλη μὲ τὰ ἠμίφωτα μπάρ,

τὰ ναυτικὰ οἰνομαγειρεῖα.

Πράσινοι προβολεῖς φωτίζουνε τὸ διανυκτερεῦον φαρμακεῖο.

Μιὰ γυάλινη σφαῖρα περιστρέφεται γρήγορα δείχνοντας τοπία τῆς ὑδρογείου.

Ὁ μεθυσμένος τρεκλίζει σὲ μία τρικυμία φυσημένη ἀπ᾿ τὴν ἀναπνοὴ τοῦ σώματός σου.

Μὴ φεύγεις. Μὴ φεύγεις. Τόσο ὑλική, τόσο ἄπιαστη.

Ἕνας πέτρινος ταῦρος πηδάει ἀπ᾿ τὸ ἀέτωμα στὰ ξερὰ χόρτα.

Μιὰ γυμνὴ γυναῖκα ἀνεβαίνει τὴ ξύλινη σκάλα κρατώντας μιὰ λεκάνη μὲ ζεστὸ νερό.

Ὁ ἀτμὸς τῆς κρύβει τὸ πρόσωπο.

Ψηλὰ στὸν ἀέρα ἕνα ἀνιχνευτικὸ ἑλικόπτερο βομβίζει σὲ ἀόριστα σημεῖα.

Φυλάξου. Ἐσένα ζητοῦν. Κρύψου βαθύτερα στὰ χέρια μου.

Τὸ τρίχωμα τῆς κόκκινης κουβέρτας ποὺ μᾶς σκέπει, διαρκῶς μεγαλώνει.

Γίνεται μία ἔγκυος ἀρκούδα ἡ κουβέρτα.

Κάτω ἀπὸ τὴ κόκκινη ἀρκούδα ἐρωτευόμαστε ἀπέραντα,

πέρα ἀπ᾿ τὸ χρόνο κι ἀπ᾿ τὸ θάνατο πέρα, σὲ μιὰ μοναχικὴ παγκόσμιαν ἕνωση.

Τί ὄμορφη ποὺ εἶσαι. Ἡ ὀμορφιά σου μὲ τρομάζει.

Καὶ σὲ πεινάω. Καὶ σὲ διψάω. Καὶ σοῦ δέομαι: Κρύψου.

Μαρινα των βραχων – Οδυσσεας Ελυτης

Εχεις μια γεύση τρικυμίας στα χείλη

Μα πού γύριζες

Ολημερίς τη σκληρή ρέμβη

της πέτρας και της θάλασσας

Αετοφόρος άνεμος γύμνωσε τους λόφους.

Γύμνωσε την επιθυμία σου ως το κόκαλο

Κι οι κόρες των ματιών σου

πήρανε τη σκυτάλη της χίμαιρας

Ριγώνοντας μ” αφρό τη θύμηση!

Πού είναι η γνώριμη ανηφοριά

του μικρού Σεπτεμβρίου

Στο κοκκινόχωμα όπου έπαιζες

θωρώντας προς τα κάτω

Τους βαθιούς κυαμώνες

των άλλων κοριτσιών

Τις γωνιές όπου οι φίλες σου

άφηναν αγκαλιές τα δυοσμαρίνια

-Μα πού γύριζες

Ολονυχτίς τη σκληρή ρέμβη

της πέτρας και της θάλασσας

Σου” λεγα να μετράς

μες στο γδυτό νερό

τις φωτεινές του μέρες

Ανάσκελη να χαίρεσαι

την αυγή των πραγμάτων

“Η πάλι να γυρνάς

κίτρινους κάμπους

Μ” ένα τριφύλλι φως

στο στήθος σου ηρωίδα ιάμβου.

“Εχεις μια γεύση τρικυμίας στα χείλη

Κι ένα φόρεμα κόκκινο σαν το αίμα

Βαθιά μες στο χρυσάφι του καλοκαιριού

Και τ” άρωμα των γυακίνθων

- Μα πού γύριζες

Κατεβαίνοντας προς τους γιαλούς τ

ους κόλπους με τα βότσαλα

“Ηταν εκεί ένα κρύο

αρμυρό θαλασσόχορτο

Μα πιο βαθιά ένα ανθρώπινο

αίσθημα που μάτωνε

Κι άνοιγες μ” έκπληξη τα χέρια σου

λέγοντας τ” όνομά του

“Οπου σελάγιζε ο δικός σου ο αστερίας

“Ακουσε ο λόγος είναι..

των στερνών η φρόνηση

Κι ο χρόνος γλύπτης

των ανθρώπων παράφορος

Κι ο ήλιος στέκεται

από πάνω του θηρίο ελπίδας

Κι εσύ πιο κοντά του σφίγγεις

έναν έρωτα

“Εχοντας μια πικρή γεύση

τρικυμίας στα χείλη.

Δεν είναι για να λογαριάζεις

γαλανή ως το κόκαλο άλλο καλοκαίρι,

Για ν” αλλάξουνε ρέμα τα ποτάμια

Και να σε πάνε πίσω στη μητέρα τους,

Για να ξαναφιλήσεις άλλες κερασιές

“Η για να πας καβάλα στο μαίστρο.

Στυλωμένη στους βράχους

δίχως χτες και αύριο,

Στους κινδύνους των βράχων

με τη χτενισιά της θύελλας

Θ” αποχαιρετήσεις το αίνιγμά σου.

Μίλτος Σαχτούρης ερωτικό ποίημα

Τρεις Εραστές, ένα ερωτικό ποίημα που έγραψε ο Μίλτος Σαχτούρης.

Στις βραδινές βρεγμένες στράτες

Αχνίζει ένα φως θαλασσί

Πλατύ χέρι στην καρδιά

Βήματα ερειπωμένα

Τρεις εραστές διαβαίνουν απ΄ τα χέρια πιασμένοι.

Ο πρώτος…

Κρέμασε σ’ ένα δέντρο την αγάπη του

Τα μεσάνυχτα προσεύχεται κάτω απ’ το δέντρο

Να κατέβει η αγάπη πιασμένη απ’ τα φύλλα

Να κοπάσει η πλημμύρα των φύλλων …που λιώνουν

Τα δάκρυα του στο χώμα τα πίνει ένας σκύλος

Η αγάπη στα κλαδιά τον πετροβολάει

Το δέντρο ουρλιάζει ο αγέρας

Ο δεύτερος…

Χάρισε την αγάπη του σ’ έναν τρελό βιολιστή

Ο τρελός την επήρε τραγούδι

Βρέχει ο ουρανός λουλούδια νομίσματα

Αντηχούνε οι δρόμοι τ’ ολέθριο βιολί

Της αγάπης το τραγούδι το ‘χουν μάθει τώρα όλοι

Με χείλια σμιχτά μελανά το σφυρίζουν

Μόνο αυτός δεν το ξέρει

Ο τρίτος…

Έκανε την αγάπη του καράβι

Την κατευόδωσε στις τρεις θάλασσες

Τώρα έγινε πάλι παιδί

Σιάχνει πύργους με άμμο

Και μαζεύει χαλίκια κοχύλια

Και προσμένει να γυρίσει ξανά

Το καράβι η αγάπη

Στην καρδιά τους έχουν κι οι τρεις χαράξει ένα δέντρο

Ένα βιολί σιμά στ’ αυτί θα τους τρελάνει

1. Κι ο καπετάνιος παίζει στο βυθό με τα κοράλλια.

ΠΕΝΤΕ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΥ

ΠΟΙΗΜΑ  ΠΟΥ  ΤΟΥ  ΛΕΙΠΕΙ Η ΧΑΡΑ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΕ

ΓΥΝΑΙΚΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΔΩΡΗΤΡΙΑ ΠΟΘΟΥ ΚΑΙ ΓΑΛΗΝΗΣ

αφού το θέλεις
γυναίκα αρμονική κι’  ωραία
έτσι καθώς ένα βράδυ του Μαϊού ετοποθέτησες απλά κι’ ευγενικά
     μιαν άσπρη ζωντανή γαρδένια
ανάμεσα στα νεκρά λουλούδια
μέσα στο παλιό — ιταλικό μου φαίνεται — βάζο με παραστάσεις
      γαλάζιες τεράτων και χιμαιρών
έλα
πέσε στα χέρια μου
και χάρισέ μου
— αφού το θέλεις —
τη θλίψη του πρασίνου βλέμματός σου
την βαθειά πίκρα των κόκκινων χειλιών σου
τη νύχτα των μυστηρίων που είναι πλεγμένη μέσα στα μακρυά
      μαλλιά σου
τη σποδό του υπέροχου σώματός σου

ΚΗΠΟΙ ΜΕΣ’ ΣΤΟ ΛΙΟΠΥΡΙ

το λευκό σώμα αυτής της γυναικός
φωτίζονταν
εκ των έσωθεν
μ’ ένα φως τόσο λαμπρό
ώστε
εδέησε
να πάρω τη λάμπα
και να την
ακουμπήσω
χάμω στο πάτωμα
που
να μπορέσουνε
οι σκιές
των δύο τόσο ευγενικών μας σωμάτων
να προβληθούν
στον
τοίχο
με μίαν ιερατικότητα βιβλική

η λάμπα έκαιε συνεχώς
— η πηγή του πετρελαίου είτανε ανεξάντλητη —
όλη τη νύχτα
την ακόλουθη μέρα
κι’ όλη την επόμενη νύχτα
χάμω στο πάτωμα
πάνω στα πλούσια
στοιβαγμένα
χαλιά
τα ωραιότερα φρούτα
τα λαμπρότερα λουλούδια
— όπου επικρατούσαν
οι πικροδάφνες
άσπρες και ρόδινες —

η ατμόσφαιρα — συμβολική — από ένα κίτρινο :
ένα κίτρινο χρυσό

ΕΛΕΟΝΩΡΑ ΙΙ

η νύχτα λύσσαξε στο παραθύρι
αυτά είναι — που λεν — του Διοκλητιανού τα παλάτια;
Ακολουθώ τα  ίχνη του βλέμματός σου πάνω στη θάλασσα
οι μυστικές χαρές του σώματός σου είναι ξαπλωμένες
πάνω στα βράχια στο περιγιάλι
ο ήλιος έζωσε μέσα στα μάτια τα πιο ψηλά του κυπαρίσσια
ας προσχωρήσουμε στις μουσικές των τροπικών
τ’ άυλα λόγια πόθου και πίστεως γρηγορούν
Αμαληκίται γρηγορούν
τ’ άλογα που καλπάζουν
τ’ αμάξι άφησε τώρα το δρόμο και προχωρεί στην καρδιά του δάσους
ταχύτης και αδράνεια
κόρη της Αλασίας ωραιοτική
υπερφίαλοι κι’ αλαζόνες και βέβηλοι ερασταί
— όμως ερασταί —
εδώ εγκατεστάθηκαν υδραυλικά πριόνια ανάμεσα στο χώμα
το κόκκινο και το πράσινο των πεύκων
εκεί το τέμενος της Σοφίας
πιο πέρα το γεφύρι το κάστρο η σπηλιά
που ζούμε
τα σώματά μας θα χαθούν θα σβύσουν
από μας θα μείνει μέχρι της συντελείας των αιώνων
αυτό το «σε αγαπώ» που σου ψιθύρισα  στις ώρες μας  τις πιο κρυφές

ΤΟ ΧΕΡΙ

εις Ανδρέαν Εμπειρίκον

ωραίο δίχτυ
που έπλεξεν η
κόρη
η κόρη-τέκτων
ορθή ως
στέκονταν εις το παράθυρο του Αναπλιού
ωραίο δίχτυ
φιλόξενο
ωσάν καλός θεός
ισχυρό
σαν τα’ άσπρα πλήκτρα
της χαράς
ωραίο δίχτυ
που έβαψε
με το χρώμα των ματιών της
και μύρωσε
με τ’ άρωμα των πλούσιων μαλλιών της
η κόρη που εστέκονταν
ορθή
εις το παράθυρο του Αναπλιού

ωραίο δίχτυ
ωραία κόρη
ωραίο παράθυρο που φώτιζες
μέσα στη νύχτα
τ’ Αναπλιού
ωραίο παράθυρο που φώναζες
ωραία κόρη που φώτιζες
ωραίο δίχτυ
μέσα στο χρώμα
τ’ Αναπλιού
ωραίο δίχτυ
γύρω τρογύρω
εις τον λαιμό μου
είτανε
κόρη
τα ωραία μαλλιά
σου
καθώς τα έπλεκες
εις το παράθυρο
μέσα στο φως

ωραία νύχτα
μέσα στο
βλέμμα σου
είτανε κόρη
καθώς τη ζήσαμε
τρελλοί από έρωτα
γυμνοί θεόγυμνοι
τρελλοί από έρωτα
— μια νύχτα έρωτος —
μέσα στο
δίχτυ
του Αναπλιού

Η επιστροφή των πουλιών (1946)

Η ΝΕΑ ΛΑΟΥΡΑ

οι τεράστιοι θησαυροί
— για τους οποίους τόσα θρυλούνται —
της πτωχής
περιγιαλούς
κόρης
είναι
τα μόνα
χείλη της
τα μόνα
ηδύγευστα χείλη της

πόσο μου λείπουν και πόσο τα νοσταλγώ
— και τα δοξάζω —
σα βρίσκομαι μακρυά
να περιπλανιέμαι
σε τούτα τ’ άχαρα
τ’ απίστευτα ταξείδια
που κάθε τόσο
επιχειρώ

κι’ όμως πόσο τα χαίρομαι
— και τα δοξάζω —
σα βρίσκομαι
κοντά
της

είναι   η   ζ ω ή

βγαίνει και παίρνει γύρα
σοκάκια
και μαχαλάδες
και με λυγμούς
με φωνάζει
και με ζητά

έλα
μην κάνεις έτσι
είμαστε Έλληνες
συ είσαι
— τι θαύμα! —
μια κόρη
Ελληνίς

όταν κοιμούμαι
τα λουλούδια της αμασχάλης σου
έρχονται
και μου θωπεύουν
όλο το κορμί
και σαν ζωγραφίζω
τότε
έρχονται
τα μάτια σου
τα ωραία
στην άκρια του χρωστήρα μου
και σεργιανίζουν
πάνω
σ’ όλη την επιφάνεια
του μουσαμά

για να ξέρης :
σ’ έχω κάνει αθάνατη

Ελευσίς (1948)

Ν ί κ ο ς  Ε γ γ ο ν ό π ο υ λ ο ς

Ποιήματα, Αθήνα, Ίκαρος, 2004

Ερωτικό Ναπολέων Λαπαθιώτης

ANAΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ

Ο νέος αναλφαβητισμός

της Ελένης Νικολαϊδου *

Σοκ προκάλεσαν τα αποτελέσματα μιας πεντάχρονης έρευνας που έγινε στις ΗΠΑ, τα οποία αποκαλύπτουν ότι 40 εκατ. Αμερικανοί είναι αναλφάβητοι. Το ίδιο σοκ είχε προκαλέσει και στη Γαλλία πριν από λίγα χρόνια η ανακάλυψη ότι το 20% των ενηλίκων αλλά και των νέων παρουσίαζε μεγάλες δυσκολίες στον χειρισμό της γραπτής γλώσσας.

Και στην Ελλάδα; Ενώ ήδη, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή (2001), οι πτυχιούχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ΑΕΙ-ΤΕΙ) έφτασαν στον αριθμό-ρεκόρ 1.265.168, περίπου 4 εκατομμύρια κάτοικοι ηλικίας 16 ετών και άνω, κοντολογίς ο ένας στους δύο, δεν έχουν ολοκληρώσει το υποχρεωτικό 9χρονο σχολείο (Δημοτικό- Γυμνάσιο).

Ωστόσο τα τελευταία χρόνια μια «άλλη» μορφή αναλφαβητισμού έρχεται να πυκνώσει τις παλιές στρατιές των οργανικά αναλφάβητων με νέο αίμα. Σε χιλιάδες μαθητές, οι οποίοι ολοκληρώνουν τις γυμνασιακές και λυκειακές σπουδές τους, παρατηρούνται σοβαρά προβλήματα κατανόησης ενός κειμένου, αδυναμία να εκφραστούν για κάποιο ζήτημα, να συντάξουν μια ολοκληρωμένη πρόταση στο χαρτί, να συνδυάσουν τις γνώσεις που έχουν λάβει προκειμένου να εξηγήσουν ένα απλό φυσικό φαινόμενο ή ένα κοινωνικό ή ιστορικό γεγονός.

Είναι σαφές ότι η επιμονή στο εξεταστικοκεντρικό σχολείο δεν αποτελεί παρά τη νεκρολογία της επαφής του μαθητή με την ουσία της γνώσης. Γιατί, βέβαια, αν παρατηρήσει κανείς τη σχέση του περιεχομένου των μαθημάτων, της μεθόδου και των πρακτικών ελέγχου, θα διαπιστώσει εύκολα ότι η σύνθεσή τους, την ίδια στιγμή που μεταλλάσσει τη μαθησιακή διαδικασία σε μεθοδολογική εκγύμναση, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα που μπορεί και να αναστείλει ακόμη και μορφές προσαρμοστικότητας στη μάθηση.

Η κρατούσα αντίληψη για την Παιδεία προσπαθεί να πείσει ότι η μόνιμη και σταθερή απασχόληση ανήκει στο παρελθόν και καλεί σε συμφιλίωση με την απασχολησιμότητα. Η αντίληψη αυτή επιβαρύνεται με την πρόσδοση ενός εργαλειακού χαρακτήρα στη γνώση, καθώς ταυτίζει τις έννοιες μόρφωση και επανεκπαίδευση με την παροχή γνώσεων και δεξιοτήτων χρηστικού χαρακτήρα, δηλαδή άμεσα εφαρμόσιμων στην αγορά εργασίας. Με άλλα λόγια το σημερινό σχολείο, αντί να εξοπλίζει τους μαθητές με κριτήριο για να ερμηνεύουν και να καλυτερεύουν τη ζωή, τυποποιεί, «συσκευάζει» και παραδίδει μια πληθώρα άψυχων, ξεκάρφωτων και συχνά αχρείαστων γνώσεων, σαν εμπόρευμα για κατανάλωση στις εξετάσεις ή σε μια θέση εφήμερης «απασχόλησης».

* Η κυρία Ελένη Νικολαΐδου είναι ιστορικός, συντονίστρια του εκπαιδευτικού ενημερωτικού δικτύου alfavita.gr


Εργασία
Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στη σχολική εφημερίδα να ερευνήσετε τα αίτια αυτής της μορφής αναλφαβητισμού και να καταγράψετε τις συνέπειές του.

Η εκπαίδευση της αμάθειας

Είμαστε, λοιπόν, προσοντούχοι αγράμματοι;

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΟΛΙΤΗ (politi@enet.gr) | ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΑΣΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ (info@onemanshowstudio.com)

Κούτσουρο απελέκητο, τούβλο, κουμπούρας, τενεκές ξεγάνωτος! Μη μου πείτε ότι δεν τα είχατε ακούσει. Από εκείνον τον στριμμένο δάσκαλο που προτιμάτε να ξεχάσετε. Μπορεί να μην απευθυνόταν σ' εσάς, αλλά στον Γιωργάκη του τελευταίου θρανίου. Ή το άλλο, το ανεκδιήγητο, που με τόση ευκολία ξεστόμιζαν μερικοί αχαρακτήριστοι: «Το παιδί σας δεν τα παίρνει τα γράμματα, να το πάτε να μάθει μια τέχνη» ή «Εσύ δεν κάνεις για το σχολείο, θα γίνεις σκουπιδιάρης». Πού να 'ξεραν ότι τώρα ο υπάλληλος καθαριότητας χρειάζεται... βύσμα!

 Κι όμως, σήμερα, δεκαετίες μετά την κατάργηση της ποδιάς, της βέργας και της αυταρχικής εκπαίδευσης, την εποχή των «λεωφόρων της πληροφορικής» και της «διαθεματικότητας», οι μαθητές δέχονται παρόμοιες κατηγορίες, ίσως πιο πολιτικά ορθές: «Αδιάφοροι», «Χωρίς βάσεις», «Δεν ξέρουν να ακούνε». Ή, χειρότερα, ακόμα και αν δεν τους το πει κανείς κατάμουτρα, μαθαίνουν οι ίδιοι, από πολύ τρυφερή ηλικία, να κατατάσσουν τον εαυτό τους σε κατηγορίες: οι καλοί, οι μέτριοι, οι ανεπίδεκτοι. Ο όγκος της διδακτέας ύλης, τα νέα αναλυτικά προγράμματα, τα φροντιστήρια και οι διαρκείς εξετάσεις δεν οδηγούν νομοτελειακά σε ποιοτικά ανώτερη μόρφωση. Αντίθετα, όπως συχνά διαπιστώνουν οι εκπαιδευτικοί, ακόμα και καλοί μαθητές που περνούν στις εξετάσεις, έχουν σοβαρά γνωστικά κενά, αδυναμία στην κατανόηση κειμένων, στην έκφραση, στη χρήση της γλώσσας.
Ενώ τα ποσοστά αναλφαβητισμού μειώνονται και όλο και περισσότεροι νέοι έχουν πρόσβαση στη μέση, ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση, εντείνεται το παράδοξο φαινόμενο του λειτουργικού αναλφαβητισμού. Μια μορφή σύγχρονης αμάθειας, που δεν είναι μετρήσιμη με ποσοτικούς δείκτες, αλλά παρατηρείται εμπειρικά, όχι μόνο στα γραπτά, αλλά και στην καθημερινότητα της σχολικής και εξωσχολικής ζωής. Κάθε φορά που δημοσιεύονται τα «μαργαριτάρια» των μαθητών ή ακόμα και των πτυχιούχων σε εξετάσεις για το Δημόσιο, επανέρχονται τα εύκολα και αβασάνιστα δημοσιεύματα για το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο της νέας γενιάς, που καταναλώνει πληροφορίες χωρίς να κρίνει, που αποστηθίζει χωρίς να κατανοεί, που εκπαιδεύεται χωρίς να μορφώνεται.
«Ορθογραφία χαώδης· γνώσεις μηδενικές· διατύπωση ασυνάρτητη· πλήρης ανικανότητα συλλογισμού· σαν να μην πέρασαν από πάνω τους δώδεκα χρόνια μαθητείας. Πώς έφτασαν, λοιπόν, στην τελευταία τάξη του λυκείου;» Η παρατήρηση του Αγγελου Ελεφάντη στον «Πολίτη», το καλοκαίρι του 2003, είχε έρθει ως συμπλήρωμα στον «Αλιέα μαργαριταριών», στις πανελλαδικές εξετάσεις του ίδιου χρόνου. Τότε το καλό περιοδικό είχε αλιεύσει μαργαριτάρια μαθητών Γ' λυκείου από τις εξετάσεις Νεοελληνικής Ιστορίας. Ο Απόστολος Γκλέτσος ως «ήρωας της Εθνικής Αντίστασης», τα SS και η ΓΣΕΕ ως «αντιστασιακές οργανώσεις», το Νιου Ντιλ ως «αυτός που εφεύρε το αυτοκίνητο» ήταν μερικά από τα χονδροειδή λάθη που έκαναν τηλεοπτικούς σχολιαστές και επιφυλλιδογράφους να εξανίστανται με τα χάλια των μαθητών, τις ευθύνες των εκπαιδευτικών και την κατάντια του σχολείου.
Στις περυσινές εξετάσεις τα γραπτά κάτω από τη βάση ήταν λιγότερα και πολλοί άριστοι κονταροχτυπήθηκαν για μια θέση στα ιδρύματα πρώτης επιλογής. Αυτό σημαίνει μήπως ότι το εκπαιδευτικό επίπεδο ανέβηκε και μπορούμε να αναστενάξουμε με ανακούφιση ή ότι έτυχε τα θέματα να είναι κάπως ευκολότερα; Ας μη βιαστούμε να βγάλουμε συμπεράσματα.
Στο τελευταίο Τεστ Γενικών Γνώσεων και Δεξιοτήτων του ΑΣΕΠ, στο οποίο διαγωνίστηκαν πάνω από 100.000 απόφοιτοι λυκείου και πτυχιούχοι για μια θέση στο Δημόσιο, η αποτυχία σε φαινομενικά απλές ερωτήσεις ήταν χαρακτηριστική: Ούτε δύο στους δέκα δεν γνώριζαν από πού διέρχεται ο αγωγός Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης και τι θα μεταφέρει. Εφτά στους δέκα δεν μπορούσαν να τοποθετήσουν σε σωστή χρονολογική σειρά την Ελληνική Επανάσταση του '21, την Οχτωβριανή Επανάσταση, τη Γαλλική Επανάσταση και τη Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας. Αντίθετα, σχεδόν όλοι απάντησαν σωστά σε ερωτήσεις για τα ΚΕΠ και το Εθνικό Κτηματολόγιο.
Χωρίς οι λανθασμένες απαντήσεις να αποδεικνύουν αυτόματα την ασχετοσύνη των υποψηφίων, είναι ωστόσο ενδεικτικές για το πόσο λεπτή είναι η γραμμή μεταξύ επιτυχίας και αποτυχίας, μόρφωσης και αμορφωσιάς, σε ένα σύστημα που ανάγει ως μέγιστο κριτή τις εξετάσεις και, ενώ ομνύει στην αξιοκρατία, είναι -όπως όλοι ξέρουμε- γεμάτο ανισότητες, αδιαφανείς διαδικασίες και «πίσω πόρτες».
«Τσ...τσ... τσ... τα σημερινά παιδιά δεν ξέρουν τι τους γίνεται. Εμείς στην εποχή μου...» Η κακιασμένη ατάκα του συνταξιούχου στο λεωφορείο, που φρίττει με όσα ακούει και βλέπει, η αναγωγή σε ένα εξιδανικευμένο παρελθόν, που οι νέοι ήξεραν «να μιλούν σωστά και να φέρονται με σεβασμό στους μεγαλυτέρους», η γλώσσα μας που κινδυνεύει από τη «λεξιπενία και την ξενομανία», όπως έχουμε μάθει να επαναλαμβάνουμε, το σχολείο μας που πάει από το κακό στο χειρότερο, μαζί με την οικονομία και το «δεν είμαστε κράτος εμείς», είναι το σύνηθες κινδυνολογικό ρεπερτόριο του κάθε μπαϊλντισμένου, αγανακτισμένου, παθητικού τηλε-πολίτη.
Στην πραγματικότητα, πίσω από αυτό τον ψαλμό της μόνιμης Αποκάλυψης, όπου διαρκώς βρισκόμαστε στο χείλος του γκρεμού (εκπαιδευτικού, οικονομικού ή εθνικού), απλώς μαθαίνουμε να εξοικειωνόμαστε με το παράλογο, να ανεχόμαστε το ανυ- πόφορο, να συμβιβαζόμαστε με το άδικο, σπάνια να το ερμηνεύουμε και ακόμα σπανιότερα να το αντιμαχόμαστε.
Γιατί, στο κάτω κάτω, τι αποδεικνύουν τα φαινόμενα της σύγχρονης αμάθειας αν όχι την ίδια την αποτυχία ενός εκπαιδευτικού συστήματος που διαρκώς μεταρρυθμίζεται στα χαρτιά, χωρίς να βελτιώνεται στην πράξη και, κυρίως, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη γνώμη των ίδιων των δασκάλων και των μαθητών, «εκείνων που αναπνέουν κάθε μέρα την κιμωλία» - όπως μας το έθεσε μία εκπαιδευτικός.
«Μήπως τα παιδιά μας χαζεύουν;» αναρωτιόταν πρόσφατα το σοβαρό βρετανικό περιοδικό «Prospect», εκφράζοντας την ανησυχία ότι οι δείκτες επιτυχίας ή αποτυχίας στις σχολικές εξετάσεις δεν μας δείχνουν όλη την εικόνα. «Πάει πολύ καιρός που συνάντησα έναν 17χρονο που μπορούσε να βάλει σε μια σειρά τα σημαντικότερα γεγονότα του 20ού αιώνα» παρατηρούσε ο Donald Hirsch, πρώην σύμβουλος του ΟΟΣΑ σε θέματα εκπαίδευσης. Αντίστοιχα άρθρα και βιβλία γράφονται και στις ΗΠΑ, με χαρακτηριστικό το «The Dumbest Generation» (η ηλιθιότερη γενιά) του Marc Bauerlein. Στο βιβλίο αυτό ο πανεπιστημιακός φιλόλογος εκφράζει με στοιχεία τη βάσιμη υποψία ότι η ψηφιακή γενιά είναι και η πλέον ιστορικά αναλφάβητη. Για παράδειγμα, το 52% των γυμνασιόπαιδων στην ερώτηση ποια χώρα ήταν σύμμαχος των ΗΠΑ στον Β' Παγκόσμιο, επέλεξαν την Ιαπωνία και τη Γερμανία αντί για την ΕΣΣΔ.
Θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε αντίστοιχα αν τα Ελληνόπουλα γίνονται πιο χαζά; «Σε καμία περίπτωση τα παιδιά σήμερα δεν είναι χαζά!» απαντά η Εφη Πανοπούλου, φιλόλογος στη μέση εκπαίδευση και μέλος του Κέντρου Μελετών και Τεκμηρίωσης της ΟΛΜΕ. «Οι νέοι άνθρωποι, σήμερα, έχουν πολλές περισσότερες παραστάσεις από τις παλιότερες γενιές· σ' αυτό δεν υπάρχει αμφιβολία. Ωστόσο, ο λειτουργικός αναλφαβητισμός αυξάνεται, κι αυτό λίγη σχέση έχει με την προσπάθεια που κάνουμε εμείς ως εκπαιδευτικοί. Το ζήτημα δεν είναι αν αφομοιώνεται ή δεν αφομοιώνεται η διδακτέα ύλη, αλλά το ποια κατεύθυνση έχει. Αποσκοπεί στο να αποκτήσει ο μαθητής μία γενική παιδεία με βάρος, ώστε να ανταποκριθεί σ' αυτά που απαιτούνται από τη ζωή και όχι μόνο σε μία επιστήμη - να είναι σε θέση να κατανοήσει τον κόσμο; Ή, αντίθετα, αρκεί να αποκτήσει μερικές αποσπασματικές γνώσεις, ώστε να χρησιμοποιηθεί αύριο ως ελαστικά απασχολούμενος;»
Πώς θα όριζε τον λειτουργικό αναλφαβητισμό; «Αυτό που έχω διαπιστώσει εξ ιδίας εμπειρίας ως φιλόλογος καθηγήτρια λυκείου, είναι ότι τα παιδιά που τελειώνουν σήμερα το λύκειο έχουν πολύ μικρότερη ικανότητα, σε σχέση με μια προηγούμενη γενιά, να διαβάσουν με ευχέρεια, να γράψουν χωρίς ορθογραφικά λάθη και να κατανοήσουν βαθύτερα ένα κείμενο. Αντίστοιχες διαπιστώσεις κάνουν και πολλοί άλλοι συνάδελφοι. Ακόμα και μαθηματικοί στο λύκειο μού λένε ότι τα παιδιά δεν μπορούν να κάνουν σωστά απλές μαθηματικές πράξεις».
Σύμφωνα με την κ. Πανοπούλου, το πρόβλημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού έχει πολύ βαθύτερες ρίζες. Ξεκινά από το δημοτικό, πολλές φορές ακόμα και από την προσχολική αγωγή, συνεχίζεται στο γυμνάσιο και έχει άμεση σχέση με τα νέα αναλυτικά προγράμματα. «Αρκεί να δει κανείς τα νέα αναλυτικά προγράμματα του δημοτικού και του γυμνασίου, για να καταλάβει από πού ξεκινάνε τα προβλήματα, που κορυφώνονται πλέον στο λύκειο. Χωρίς να ισχυριζόμαστε ότι τα παλαιότερα βιβλία πριν από τέσσερα χρόνια ήταν καλύτερα - όμως, όπως προκύπτει από τις έρευνες του ΚΕΜΕΤΕ, τα νέα προγράμματα είναι σαφώς χειρότερα. Κάτι που αυξάνει τον λειτουργικό αναλφαβητισμό είναι ο εντεινόμενος κατακερματισμός της γνώσης. Αντί το παιδί να αποκτά γνώσεις σε βάθος, για τη φύση, την ιστορία, την κοινωνία, τις επιστήμες, αυτά σπάνε σε μικρές πληροφορίες, χωρίς να συνδέονται με το όλον.
»Η λογική της "διαθεματικότητας", έτσι όπως εφαρμόζεται, εξετάζοντας μία έννοια σε πλάτος και όχι σε βάθος, έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα. Από την άλλη μεριά υπάρχει μία εντατικοποίηση, ένα "κατέβασμα" της ύλης σε πολύ μικρότερες τάξεις. Στο δημοτικό εφαρμόζεται η αντίληψη της "σπειροειδούς διάταξης της ύλης". Δηλαδή, μία έννοια σπάει σε μικρά κομμάτια, τα οποία επαναλαμβάνονται κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς και στα έξι χρόνια του δημοτικού.
»Για παράδειγμα, η έννοια της διαίρεσης εισάγεται από την πρώτη δημοτικού, σε μια ηλικία που το παιδί δεν μπορεί να την κατανοήσει. Η έννοια θα επα- ναληφθεί στα επόμενα χρόνια· όμως, ήδη το παιδί, που έχει έρθει σε επαφή μ' ένα κεφάλαιο της γνώσης που δεν μπορεί να το εμπεδώσει, το καταχωρίζει ως μία άρνηση και μία αποτυχία και είναι πολύ αμφίβολο αν θα έχει κατανοήσει τη διαίρεση ώς το τέλος του δημοτικού. Το ίδιο ισχύει με την προπαίδεια, την οποία επίσης ξεκινάνε από την πρώτη δημοτικού».
«Μελετώντας τα σχολικά βιβλία», καταλήγει η κ. Πανοπούλου, «καταλαβαίνεις ότι πολλές φορές δίνεται σημασία στη μέθοδο και όχι στο περιεχόμενο· υπάρχει ένας φοβερός φορμαλισμός. Τελειώνοντας ένα παιδί το δημοτικό έχει βγάλει ένα συμπέρασμα για τον εαυτό του, που μπορεί να λέει, ενδεχομένως, "δεν παίρνω τα γράμματα", "ξέρω ποια είναι η θέση μου"».
Η ταξική διαφοροποίηση μέσα από την εκπαίδευση ξεκινά από τη σχολική και προσχολική ηλικία, μεγεθύνεται από την εντατικοποίηση, την εσωτερίκευση της αποτυχίας, τον κατακερματισμό των γνωστικών αντικειμένων και δημιουργεί μία κατάσταση εκρηκτική όσο το παιδί μεγαλώνει. Τα συμπεράσματα αυτά δεν απηχούν μόνο τις απόψεις της συνομιλήτριάς μας, αλλά και των περισσότερων εκπαιδευτικών, αν πιστέψουμε τις αντίστοιχες έρευνες.
Σε έρευνα των ίδιων των δασκάλων για τα νέα βιβλία των μαθηματικών, το 67% πιστεύει ότι η ψαλίδα μεταξύ μαθητών υψηλής επίδοσης και μαθητών χαμηλής επίδοσης ανοίγει ακόμα περισσότερο, ενώ το 76% πιστεύει ότι τα βιβλία ευνοούν αποκλειστικά τους μαθητές με υψηλή επίδοση. Οπως επισημαίνει ο εκπαιδευτικός και συγγραφέας Χρήστος Κάτσικας, αντίστοιχες είναι οι κριτικές παρατηρήσεις των εκπαιδευτικών και για τα βιβλία των θεωρητικών μαθημάτων: «Στα περισσότερα νέα βιβλία Ιστορίας του δημοτικού και του γυμνασίου απουσιάζει ο συνεκτικός ιστός, απουσιάζουν τα ιστορικά πλαίσια, ο ιστορικός χρόνος δεν υπάρχει, η συνολική αφήγηση σφαγιάζεται σε πληροφορίες, εικόνες, αριθμούς και πηγές. Το "πώς" και το "γιατί" εξαφανίζονται και απομένει η τμηματική πληροφορία, η αποσπασματική είδηση, το απομονωμένο γεγονός, χωρίς την ιστορική και κοινωνική του πλαισίωση».
Ως αποτέλεσμα, ο μαθητής συχνά αδυνατεί να διαχωρίσει το σημαντικό από το δευτερεύον, το γενικό από το ειδικό, να καταλήξει σε λογικές αφαιρέσεις, να συνδέσει την αιτία με το αποτέλεσμα, να απαντήσει σε ερωτήματα που απαιτούν κριτική σκέψη. «Η εκπαίδευση της αμάθειας» όπως την περιγράφουν ο Χρήστος Κάτσικας και ο Κώστας Θεριανός στο βιβλίο τους, γεννά έναν νέου τύπου πρώιμο αναλφαβητισμό σε μια γενιά που θεωρητικά έχει περισσότερες ευκαιρίες και δυνατότητες.
Την εποχή της ψηφιακής επανάστασης ένα νέο χάσμα βαθαίνει. Η γενιά που παίζει στα δάχτυλα το ποντίκι και το πληκτρολόγιο κινδυνεύει να χάσει όχι το τρένο της πληροφορίας, αλλά το τρένο της γνώσης και της κριτικής σκέψης.
Εγκαταλείπουν το σχολείο
Στην κοινωνία της γνώσης, οι μαθητές συνεχίζουν να εγκαταλείπουν τις σχολικές δομές σε εντυπωσιακά ποσοστά, υπογραμμίζοντας αδρά την ταξικότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Περιττό να τονίσουμε ότι η μεγάλη φυγή καταγράφεται στην όλο και διευρυνόμενη βάση της κοινωνικής πυραμίδας.
* Στην Ευρώπη ο μέσος όρος σχολικής εγκατάλειψης βρίσκεται στο 14,8%.
* Στις υψηλότερες θέσεις βρίσκονται η Τουρκία (47,6%), η Μάλτα (37,6%), η Πορτογαλία (36,3%), η Ισπανία (31%) και η Ισλανδία (29,8%).
* Τα ποσοστά της πρόωρης σχολικής εγκατάλειψης στην Ελλάδα κυμαίνονται στα κοινοτικά επίπεδα. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ για την εκπαίδευση, κατά την περίοδο 2002-2007 24.588 μαθητές διέκοψαν την φοίτησή τους στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και 82.719 στα γυμνάσια (στην Ελλάδα υποχρεωτική είναι η εκπαίδευση έως τα 15 έτη).
Η ευφυής ημιμάθεια
* Η σφαιρική γνώση μοιάζει με ουτοπία στην εποχή της πληροφορίας. Γιατί δεν είναι μόνο η βιοποριστική ανάγκη που επιβάλλει χρονοβόρα επένδυση στην «κάθετη» γνώση και την εξειδίκευση, αλλά και το γεγονός πως καθημερινά δεχόμαστε βομβαρδισμό ενός τεράστιου όγκου πληροφορίας, που προκαλεί κούραση και κυρίως αμηχανία. Πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας - Σαν Ντιέγκο εκτιμά ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος καλείται να απορροφήσει 23 λέξεις ανά δευτερόλεπτο με πολλαπλούς πομπούς: κινητά τηλέφωνα, διαδίκτυο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και ΜΜΕ. Υπολογίζεται δε πως ο όγκος αυτός ισοδυναμεί με 34 Gb και είναι ικανός να «κρασάρει» ένα λάπτοπ μέσα σε μία εβδομάδα.
* Τη λύση μπορεί να προσφέρει η... ημιμάθεια. Αν και τόσο αρνητικά φορτισμένη, η έννοια της ημιμάθειας μπορεί να επαναπροσδιοριστεί σε μια εποχή που η κατάκτηση σε βάθος τόσο πολλών τομέων γνώσης στην ουσία καθίσταται αδύνατη. Την ημιμάθεια ως μια δυναμική διαδικασία διαρκούς αναζήτησης της γνώσης προτείνει ο Γιώργος Παμπούκης, μηχανικός στο επάγγελμα και δοκιμιογράφος, στο βιβλίο του «Ημιμάθειας εγκώμιο - Για μια καθολική ματιά στον σύγχρονο κόσμο» (εκδ. Κριτική).
* Η προσωπική του πορεία στην περιπέτεια της γνώσης, με σταθμούς στις θετικές επιστήμες, την οικονομία, την οικολογία, την ψυχανάλυση, την πολιτική και τη φιλοσοφία, οδήγησε στη συγγραφή αυτού του βιβλίου, ενός «μπούσουλα» που φιλοδοξεί να χαράξει τα «περιγράμματα γνώσης» που χρειάζεται να γνωρίζουμε όλοι ως ενεργοί πολίτες. «Η πληροφόρηση σε εξειδικευμένα θέματα πρέπει να γίνεται αναγκαστικά μέσα από μια προσεκτικά σχεδιασμένη επιλογή περιγραμμάτων γνώσης (και όχι πραγματική γνώση σε βάθος), η οποία και χωρίς αμφιβολία αποτελεί ένα είδος προσχεδιασμένης ημιμάθειας. Μόνο με αυτές τις προϋποθέσεις ο πολίτης μπορεί σταδιακά να πάρει την ευθύνη της απόφασης για τα μεγάλα πολύπλοκα θέματα που μας αφορούν όλους και που σήμερα μονοπωλούν οι υποτιθέμενοι ειδικοί» μας είπε ο συγγραφέας.
* Αυτή η «ευφυής» ημιμάθεια, η επαρκής δηλαδή ενημέρωση των πολιτών για τα τρέχοντα ζητήματα, όσο εξειδικευμένα κι αν είναι, αποτελεί μια δικλείδα ασφαλείας για τη δημοκρατία. Μόνο αν οι πολίτες γνωρίζουν θα είναι σε θέση να κρίνουν και να ελέγχουν τις τοποθετήσεις των «ειδικών», που κάθε μέρα λαμβάνουν αποφάσεις καθοριστικές για τη ζωή μας και την ποιότητά της σχεδόν ερήμην μας

Αναλφαβητισμός

Περίπου 800 εκατ. άνθρωποι παγκοσμίως δεν ξέρουν να διαβάσουν και να γράψουν ένα απλό κείμενο σε μία έστω γλώσσα
Του Διονύση Πολυχρονόπουλου



Σύμφωνα με τον ΟΗΕ ως αναλφαβητισμός ορίζεται η ανικανότητα ανάγνωσης και γραφής ενός απλού κειμένου σε μια έστω γλώσσα. Η Ελλάδα θεωρεί αναλφάβητο όποιον δεν έχει ολοκληρώσει τις σπουδές του στο εξατάξιο δημοτικό σχολείο. Η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της UNESCO στις 8 Σεπτεμβρίου του 1965 κατά τη διάρκεια της Συνόδου της Τεχεράνης και από το 1966 τιμάται κάθε έτος στη συγκεκριμένη ημερομηνία.
Στην εποχή της φεουδαρχικής κοινωνίας η ικανότητα γραφής και ανάγνωσης αποτελούσε αξία που χαρακτήριζε αποκλειστικά την αριστοκρατία και σε μικρότερο βαθμό τον κλήρο. Ο αναλφαβητισμός άρχισε να εμφανίζεται ως πρόβλημα με την επινόηση της τυπογραφίας τον 15ο αιώνα. Η πρώτη σημαντική μείωση του αναλφαβητισμού συνοδεύτηκε με την μετάφραση της Βίβλου στις διάφορες γλώσσες - διαλέκτους για τη διάδοση του Χριστιανισμού.
Στη συνέχεια, τα διάφορα επαναστατικά πολιτικά κινήματα, όπως η γαλλική επανάσταση, και ο εκβιομηχανισμός συνέβαλαν στην περαιτέρω μείωση του αναλφαβητισμού από τα τέλη του 18ου μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Όμως, οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα εμπόδιζαν τη συνέχιση της πτωτικής πορείας του αναλφαβητισμού. Έτσι, η κλιμάκωση της προσπάθειας για την μείωση του αναλφαβητισμού άρχισε να θεμελιώνεται μετά το πέρας του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.
Τα πρώτα επίσημα στοιχεία που δημοσίευσε ο ΟΗΕ το 1957 έδειξαν ότι περίπου το 44% το παγκόσμιου πληθυσμού διερχόταν από αναλφαβητισμό. Το 1978 το ποσοστό έπεσε στο 32,5%, το 1990 στο 27%, ενώ το 1998 στο 16%. Όμως, η μελέτη του ΟΗΕ που δημοσιεύθηκε το 1998 τόνισε την εκτίμηση ότι το ποσοστό του αναλφαβητισμού θα αυξανόταν κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 21ου αιώνα διότι μόλις το 1/4 των παιδιών στον πλανήτη πήγαιναν σχολείο σε κανονικούς ρυθμούς στα τέλη του 20ου αιώνα.
Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της UNESCO, 799 εκατ. άτομα ηλικίας άνω των 15 ετών σε παγκόσμιο επίπεδο χαρακτηρίζονται ως αναλφάβητοι σύμφωνα με τον ορισμό του ΟΗΕ. Το γυναικείο φύλο εμφανίζει μεγαλύτερη τάση προς των αναλφαβητισμό, καθώς αποτελεί τα 2/3 του συνόλου.
Το φαινόμενο του αναλφαβητισμού μειώνεται με την άνοδο του κατά κεφαλήν εισοδήματος. Αρκεί να αναφερθεί ενδεικτικά ότι σε περιοχές που το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι κατώτερο των 600 δολαρίων ετησίως το ποσοστό του αναλφαβητισμού ανέρχεται στο 45% κατ' ελάχιστο, ενώ σε αυτές που είναι ανώτερο των 12,600 πέφετει στο 4% κατά μέγιστο. Συνεπώς, οι φτωχές περιοχές ρέπουν προς τον αναλφαβητισμό.
Τα υψηλότερα ποσοστά αναλφαβητισμού εμφανίζονται στις υποανάπτυκτες περιοχές της Αφρικής, Ασίας και Λατινικής Αμερικής, ενώ τα χαμηλότερα στις πιο τεχνολογικά προηγμένες περιοχές του πλανήτη - Νότια Αμερική, Ευρώπη, Ιαπωνία και Αυστραλία. Αρκεί να αναφερθεί ενδεικτικά ότι το γενικό ποσοστό του αναλφαβητισμού σε ΗΠΑ και Καναδά είναι περίπου 1%, ενώ στην Αφρικανική ήπειρο ανέρχεται στο 59%. Επίσης, αξίζει να αναφερθεί ότι το 45% του παγκόσμιου αναλφαβητισμού μαστίζει Κίνα και Ινδία.
Τρεις μέθοδοι ακολουθούνται για την μείωση του επιπέδου του αναλφαβητισμού. Η εκπαίδευση των ενηλίκων δίνει τη δυνατότητα σε άτομα που δεν είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν σχολείο κατά τη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας να συμμετάσχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα ώστε να αποκτήσουν τις βασικές ή και περισσότερες γνώσεις.
Η θέσπιση δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος με υποχρεωτική διάρκεια παρακολούθησης για τα παιδιά αποτελεί την αιχμή του δόρατος για την δραστική αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού, καθώς διασφαλίζει την εξάλειψη - μείωση στις μελλοντικές γενιές.
Η χρησιμοποίηση των ειρηνευτικών δυνάμεων - κυανόκρανοι - του ΟΗΕ για την μετάδοση βασικής εκπαίδευσης στους κατοίκους περιοχών που έχουν ταλαιπωρηθεί από πολεμικές συγκρούσεις. Επίσης, στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται και οι προσπάθειες που καταβάλλουν οι μη κυβερνητικές οργανώσεις σε περιοχές που μαστίζονται από πείνα και εξαθλίωση.

Στη σημερινή εποχή παράλληλα με την κλασική έννοια του αναλφαβητισμού έχει εισαχθεί και το φαινόμενο του τεχνολογικού - ψηφιακού αναλφαβητισμού, καθώς ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και το διαδίκτυο έχουν κατακλύσει τη σύγχρονη ζωή. Η στοιχειώδης ικανότητα διαχείρισης του τεράστιου όγκου πληροφοριών που διοχετεύεται μέσω των τεχνολογικών - ψηφιακών επιτευγμάτων αναδεικνύεται σε γνώση μείζονος σημασίας όμοια με αυτή της γραφής και ανάγνωσης. Μετά την πάροδο μερικών δεκαετιών ή ετών ο ορισμός του αναλφαβητισμού είναι ιδιαιτέρως πιθανό να εμπεριέχει την έλλειψη γνώσης διαχείρισης αρχείου στον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή την άγνοια χρησιμοποίησης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο διαδίκτυο.
Παρακάτω παρατίθενται τα βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν από τα πρόσφατα στοιχεία της UNICEF σχετικά με τον αναλφαβητισμό παγκοσμίως.

•799 εκατ. αναλφάβητoι υπάρχουν παγκοσμίως, αποτελώντας περίπου το 25% του πληθυσμού ηλικίας άνω των 15 ετών
• Τα 2/3 των αναλφάβητων είναι γυναίκες
•Το 98% των αναλφάβητων εστιάζεται στις υποανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες
•Το 49% του πληθυσμού των υποανάπτυκτων χωρών είναι αναλφάβητοι
•Στην Αφρική οι αναλφάβητοι αποτελούν το 59% του πληθυσμού της
•Το 45% των αναλφάβητων εστιάζεται σε Κίνα και Ινδία
•Στην περιοχή της υπο Σαχάριας Αφρικής οι εγγραφές στα σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν μειωθεί από 58% σε 50% κατά την περίοδο 1980 - 2001
•Το ποσοστό των παιδιών ηλικίας 6-11 ετών που δεν πηγαίνουν στο σχολείο είναι 15% στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ στις υποανάπτυκτες ανέρχεται στο 45%
•Περίπου το 50% των αναλφάβητων εμφανίζεται σε περιοχές που διαθέτουν λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες - διαλέκτους
•Σε περιοχές με ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα κάτω των 600 δολαρίων το ποσοστό του αναλφαβητισμού ανέρχεται σε 45% κατ' ελάχιστο
•Οι περιοχές όπου το ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα είναι μεταξύ 600 και 12,600 δολαρίων το ποσοστό του αναλφαβητισμού κυμαίνεται μεταξύ 5% και 45%
•Σε περιοχές με ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα άνω των 12,600 δολαρίων το ποσοστό του αναλφαβητισμού πέφτει στο 4% κατά μέγιστο

Πηγές: ΟΗΕ, UNESCO & World Bank
kathimerini.gr

Απόψεις για τα greeklish

Τι θα έλεγε ο Πλάτωνας για τα greeklish;

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  12/04/2011 06:34

Η προέκταση του χεριού των μαθητών είναι το κινητό τους. Πάρτε τους το κινητό και προκαλέστε τη νέα επανάσταση. Σαφέστατα και ορθώς απαγορεύεται το κινητό στην τάξη. Σαφέστατα, επιμόνως και χωρίς αιδώ τα κινητά χρησιμοποιούνται μέσα στην τάξη, κατά κόρον. Ποιος 40άρης ή 50άρης δάσκαλος ή καθηγητής θα προλάβει τον 14χρονο πιτσιρικά; Κρυμμένο το κινητό μέσα στα πόδια ή στην πάνινη κασετίνα που βολεύει μια χαρά για να φαίνεται, κρυμμένο ανάμεσα στα στυλό, αν έρχεται μήνυμα ή κλήση. Τα sms δίνουν και παίρνουν. Οι ταχύτητες είναι εκπληκτικές, τυφλό σύστημα και καμία αγωνία ορθογραφίας μιας και το κείμενο είναι σε greeklish.

Πολλοί θα πουν ότι τα greeklish κάνουν τους νέους ανορθόγραφους! Ποια είμαι εγώ που θα διαφωνήσω; Έρευνα πριν λίγα χρόνια του Παιδαγωγικού τμήματος Νηπιαγωγών του πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας -η οποία είχε θέμα τα greeklish και διεξήχθη σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης- διαπίστωσε ότι η εκτενής χρήση των greeklish οδηγεί σε αύξηση των ορθογραφικών λαθών στα γραπτά του σχολείου. Πράγματι!

Απειλείται όμως η ελληνική γλώσσα από τα greeklish; Σοβαρά;

Γιατί, άραγε, όλοι οι νέοι γράφουν με λατινικούς χαρακτήρες; Για πιο γρήγορα και πιο εύκολα (ερωτώ και απαντώ). Greeklish θα γράψει κάποιος στο μνμ (μήνυμα) στο κινητό, στο chat, σε κάποιο forum, πιθανόν στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.

Η γλώσσα είναι ζωντανή και όταν επιπεδοποιείται συνειδητά δεν μεταφέρει την ουσία της κουλτούρας, της παράδοσης που κουβαλάει μία γλώσσα με ιστορία, πολιτισμό, κανόνες και όλα τα συναφή όπως είναι η ελληνική γλώσσα.

Είναι πλέον μάταιο να χαρακτηρίσουμε τα greeklish μία σύγχρονη μάστιγα. Έχουν παγιωθεί, κυκλοφορούν ανάμεσά μας, οι νέοι θεωρούν δεδομένη τη γραφή κυρίως στα κινητά με αυτή τη μορφή, νιώθουν άνετα χωρίς κόμπλεξ για τα ορθογραφικά τους λάθη. Στα greeklish νιώθουν όλοι ίσοι. Θα τους χωρίσει κάτι άλλο αλλά όχι ο χαρακτηρισμός του κακού μαθητή, του βλάκα ή του ανίδεου. Αν θέλουμε να πλησιάσουμε τους νέους, να τους επηρεάσουμε και να τους δείξουμε την αξία της γνώσης θα πρέπει να κατανοήσουμε τα greeklish.

Δεν υπάρχει περίπτωση νέος άνθρωπος να πεισθεί να γράψει το μήνυμα που στέλνει στο φίλο του στην …καθαρόαιμη ελληνική γλώσσα.

Με την καμία…

Ο Πλάτων, ο Ισοκράτης και άλλοι καταδίκαζαν τη γραφή επειδή πίστευαν ότι αδυνατίζει τη μνήμη και ότι αποδίδει μόνο κατά προσέγγιση τον ενδιάθετο λόγο.

Η γραφή, τότε, ήταν η νέα τεχνολογία.

Ένα φαινόμενο εξαπλώνεται σε τέτοιο βαθμό για δύο λόγους: Πρώτον, γιατί φανερά εξυπηρετεί ανάγκες και δεύτερον επειδή δεν υπάρχει κάποιο αντίπαλο δέος που να αντιπροτείνει. Έτσι, λοιπόν, αντί να καταδιώκουμε τα greeklish ας ανακαλύψουμε τις ανάγκες που καλύπτoυν και ας θέσουμε απέναντι έναν πύργο, ψηλό, ατίθασο που θα διεκδικήσει το μυαλό και την ψυχή των νέων δίνοντάς τους προοπτική. Είναι παράλογο να ζητάμε από τους νέους να εγκαταλείψουν τα greeklish όταν αυτό που τους αντιπροτείνουμε είναι το απαρχαιωμένο επιχείρημα του Πλάτωνα.

Η παιδεία πρέπει να εκσυγχρονιστεί, να αναπνεύσει τα χνώτα των νέων και να τους οδηγήσει στο μέλλον μέσα από την ηλεκτρονική γραφή. Η προσέγγιση πρέπει να γίνει μέσα από τα …τσιπάκια.

Ας μην υποτιμάμε την αντίληψη των μαθητών μας.

Γνωρίζουν τα λάθη των greeklish απλά δεν τους λέει και πολλά η ορθογραφία. Γιατί είναι απαραίτητο να τους λέει κάτι;

Η ανησυχία των προβληματισμένων «ανορθόγραφων» ορθογράφων είναι αποστολή sms χωρίς αναφορά!

Η ουσία βρίσκεται στο ότι αυτό το σχολείο δεν εμπνέει το μαθητή!

Αν τον ενέπνεε δεν θα έτρεχε μία με τα greeklish…


* Η Ελένη Νικολαΐδου είναι ιστορικός, συντονίστρια του εκπαιδευτικού ενημερωτικού δικτύου alfavita.gr

ΕΡΓΑΣΊΕΣ

1 Πώς θα χαρακτηρίζατε το ύφος του κειμένου και πώς αυτό επιβεβαιώνεται; Πού έχει δημοσιευτεί αυτό το κείμενο και πώς το συμπεραίνετε; 

2 Ποιο είναι το θέμα και ποια η κατευθυντήρια ιδέα σε αυτό το κείμενο;

3 Με ποια επιχειρήματα η συντάκτρια τεκμηριώνει τις θέσεις της;

4 Να γράψετε ένα άρθρο για τη σχολική εφημερίδα στο οποίο θα εκθέτετε τις προσωπικές σας απόψεις για τη χρησιμοποίηση των  greeklish. Πιστεύετε ότι αλλοιώνουν την ελληνική γλώσσα ή όχι και γιατί;

Σήμα κινδύνου από σαράντα ακαδημαϊκούς
Διακήρυξη για την ελληνική γλώσσα

Τον τελευταίο καιρό έχει αρχίσει να εκδηλώνεται μία τάση να αντικατασταθεί το ελληνικό αλφάβητο από το λατινικό. Η τάση αυτή γίνεται φανερή κυρίως σε κείμενα παραγόμενα από ηλεκτρονικούς υπολογιστές – με χρήστες κρατικές υπηρεσίες ακόμη και Α.Ε.Ι. – σε κείμενα προβαλλόμενα από την τηλεόραση αλλά και από σχετικές προτροπές ξένων ραδιοφωνικών σταθμών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η προσπάθεια αυτή, η οποία θα καταφέρη καίριο πλήγμα κατά της ελληνικής σκέψης και όλων των πτυχών του ελληνικού πολιτισμού που εκφράζονται με γραπτά κείμενα, αλλά και των γένει ανθρωπιστικών σπουδών, έφτασε μέχρι ν’ απασχολήση τον Τύπο και ν’ αποτελέση αντικείμενο ερωτήσεων βουλευτών προς τον Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Η γλώσσα μας η αρχαιότατη αλλά πάντα σύγχρονη και ζώσα, αυτή η γλώσσα που εμπλούτισε όχι μόνο τη λατινική, αλλά και τις κυριώτερες ευρωπαϊκές γλώσσες, που έχει και οπτικά συνδεθή άρρηκτα με το αλφάβητό της, δεν είναι δυνατό να υποστή μείωση με την κατάργησή του από εμάς τους ίδιους. Είναι αδιανόητο να δεχθούμε ως Έλληνεςτην μεταμφίεση της γραφής μας με την κατάργηση πολλών γραμμάτων της, που δεν πέρασαν στο λατινικό αλφάβητο, και με την αντικατάστασή τους από άλλα υποτίθεται ηχητικώς παραπλήσια γράμματά του.
Όταν άλλοι λαοί, όπως π.χ. Γάλλοι και Ισπανοί μάχονται ως σήμερα να διατηρήσουν μέχρι τη τελευταία τους λεπτομέρεια τον τρόπο γραφής των κειμένων τους με το δικό τους αλφάβητο, εδώ, με την δικαιολογία της δήθεν διευκόλυνσής μας στην παγκόσμια επικοινωνία, επιχειρείται η αντικατάσταση του ελληνικού αλφαβήτου των 2.500 και πλέον χρόνων με το λατινικό. Ως λαός, που μέσα από το ίδιο αλφάβητο της γλώσσας του μετέδωσε τον πολιτισμό σε όλο των κόσμο, εμείς οι Έλληνες δεν είναι δυνατόν παρά να αρνούμεθα να εγκαταλείψουμε την ιστορική μας γραφή. Όχι μόνο γιατί αχρηστεύεται ένα από τα θεμελιακά στοιχεία του πολιτισμού μας, αποκόβοντάς μας από τις μέχρι σήμερα εκδηλώσεις του, αλλά και γιατί έτσι αγνοείται η σχέση αλφαβήτου και γλώσσας. Μιας γλώσσας, που ο τρόπος της γραπτής της απόδοσης έμεινε αναλλοίωτος επί ολόκληρες χιλιετίες ως σήμερα.
Θεωρούμε ανόσια αλλά και ανόητη κάθε προσπάθεια να αντικατασταθή η ελληνική γραφή στο λίκνο της, εφ’ όσον μάλιστα σε άλλες χώρες ανάλογες απόπειρες μεταβολής του τρόπου γραφής – σε μερικές περιπτώσεις πολύ δυσχερέστερης της ελληνικής – προσέκρουσαν στην καθολική και οργισμένη αντίδραση των λαών των χωρών αυτών. Όπως και επί Ενετών, όταν αυτοί στα μέρη που κυριαρχούσαν προσπάθησαν να αντικαταστήσουν στα ελληνικά κείμενα τους ελληνικούς χαρακτήρες με λατινικούς, έτσι και τώρα θα αντισταθούμε, καλώντας όλους τους συνέλληνες ν’ αντιδράσουν για την πρόρριζα εξαφάνιση των ανίερων αυτών σχεδίων.

ΕΝΑ ΒΛΕΜΜΑ
Οι μηχανές μιλούν πολλά ελληνικά

Του Νίκου Γ. Ξυδάκη
Την περασμένη Κυριακή δημοσιεύθηκε στην «Κ» η διακήρυξη των σαράντα μελών της Ακαδημίας Αθηνών, με την οποία εκφράζουν την ανησυχία τους για τη διαφαινόμενη τάση αντικατάστασης του ελληνικού αλφαβήτου από το λατινικό. Προτού ασχοληθούμε με την ουσία των καταγγελλομένων, οφείλουμε να πούμε ότι η ίδια η πράξη των Αθανάτων τούς τιμά· δείχνει ότι τελούν εν εγρηγόρσει, ότι αφουγκράζονται το ρεύμα της ζωής και λαμβάνουν τα μηνύματά της. Η πράξη τους απαντά επίσης εμμέσως σε αναίτιες και εύκολες επικρίσεις κατά της Ακαδημίας.

Ωστόσο, στο «σήμα κινδύνου» των ακαδημαϊκών, πίσω από αρκετές εύστοχες και ειλικρινείς οπωσδήποτε επισημάνσεις, ο προσεκτικός αναγνώστης ανιχνεύει κάποιες παρανοήσεις ή ατελή γνώση της πραγματικότητας· ακόμη κι ένα πέπλο τεχνοφοβίας. Αναφέρουν λ.χ. «Η τάση (αντικατάστασης του ελληνικού αλφαβήτου απότ ο λατινικό) αυτή γίνεται φανερή κυρίως σε κείμενα παραγόμενα από ηλεκτρονικούς υπολογιστές...». Ομως, ο υπολογιστής είναι εργαλείο για παραγωγή κειμένου, σαν τη γραφομηχανή ή το μολύβι· δεν παράγει μόνος του κείμενα. Νομίζω ότι το κυριολεκτικό είναι «σε κείμενα παραγόμενα με (μέσω) ηλεκτρονικούς υπολογιστές». Ετσι αποφεύγουμε την άκριτη απόρριψη, και μπαίνουμε σε μια οδό κατανόησης, προτού φτάσουμε στην κρίση.

Ασφαλώς στις μέρες μας περισσεύουν οι ανοήτως ενθουσιώδεις με την περιβόητη «μηχανοργάνωση» που θα λύσει τα προβλήματα της γραφειοκρατίας, θα εκσυγχρονίσει την κρατική μηχανή και άλλες τέτοιες ασυναρτησίες. Αλλά δεν χρειάζεται να πηγαίνουμε στο άλλο άκρο: να στήνουμε απέναντί μας το φάντασμα της μηχανής, που απειλεί τη γλώσσα...

Διότι, δεύτερον, ακριβώς στο καινοφανές περιβάλλον των υπολογιστών και του Διαδικτύου, η ελληνική γλώσσα εδραιώθηκε εξαιρετικά σύντομα - τουλάχιστον από την εποχή του ελληνοπρεπούς Macintosh (δεύτερο μισό της δεκαετίας του '80) και εδώ και μία πενταετία στα πλήρως εξελληνισμένα Windows 95 (και 98 κ.ο.κ.). Αρα, όσοι θεωρούν ότι οι υπολογιστές δεν «μιλούν» ελληνικά, μάλλον δεν έχουν καμία επαφή με το σημερινό περιβάλλον, και έχουν κατά νουν τις πράγματι άχαρες μηχανές της περασμένης δεκαετίας (με DOS, δύσχρηστους κειμενογράφους κ.ά.) Ομως, ο προσωπικός υπολογιστής, το PC, είναι τέκνο της δεκαετίας του '80, τέκνο της Καλιφόρνιας και του κυρίαρχου αγγλοσαξονικού πολιτισμού και ήταν φυσικό να αρχίσει να μιλάει τη lingua franca των καιρών μας. Το ότι σε λιγότερο από είκοσι χρόνια κατόρθωσε να «μιλάει» στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου, προσμετρείται ασφαλώς στις αρετές του.

Και τα ελληνικά τα μιλάει όλο και καλύτερα το PC. Και βοηθάει πολλούς ανθρώπους της γραφής, πιεσμένους επαγγελματίες ή μερακλήδες ερασιτέχνες, λόγιους και τεχνοκράτες, επιστήμονες και έμπορους, πεπειραμένους ή αρχάριους, μεγαλύτερους ή νέους, να γράφουν ευχερέστερα και αποτελεσματικά. Και περισσότερο. Καλύτερα ή ωραιότερα, δεν ξέρω, αυτό θα το δούμε στην πορεία, αν και εφόσον οι υπολογιστές παραμείνουν με την παρούσα μορφή (που διόλου δεν το νομίζω).

Οσο για τα περίφημα greeklish, που υποτίθεται μιλιούνται στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, στους εικονικούς θαλάμους συνομιλιών (chat rooms), εν γένει στο Διαδίκτυο (ιδού ένας ταχύτατος και ευτυχής εξελληνισμός του Internet), άλλος ένας μύθος... Τα greeklish υπήρξαν, πράγματι· όσο ακόμη δεν «περνούσαν» οι ελληνικοί χαρακτήρες στα διάφορα προγράμματα. Σήμερα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Σήμερα σε όλο το κοινόχρηστο λογισμικό του Διαδικτύου μπορείς να χρησιμοποιήσεις το πλήρες ελληνικό αλφάβητο, το σύμφωνο με τα πρότυπα του ΕΛΟΤ (ISO-8889-7). Πολύ σύντομα επίσης, με την επικράτηση του διεθνούς προτύπου Unicode, το ελληνικό αλφάβητο (και το πολυτονικό) θα υποστηρίζεται εγγενώς - έχει τεράστια σημασία αυτό- από το σύνολο του παραγόμενου λογισμικού.

Το Διαδίκτυο εξελληνίστηκε από τη στιγμή που υπήρξε ελληνικό περιεχόμενο, η κρίσιμη μάζα «άυλης ύλης» που γέμισε ιστοσελίδες και έχτισε ελληνικούς δικτυακούς τόπους - τις ψηφιακές κοινότητες των Ελλήνων. Προτού φτάσουμε όμως στον εξελληνισμό του Δικτύου, το κυριότερο λογισμικό (κειμενογράφοι, βάσεις δεδομένων κ.λπ.) είχε επίσης εξελληνιστεί και όλοι μπορούν να γράφουν καθαρά κείμενα με μοντέρνα ή, κυρίως, ιστορικά τυπογραφικά στοιχεία, όπως τα Απλά Ελληνικά (Didot), τα Ελζεβίρ (Times), τα Πελασγικά (Porson), τα Αττικά (New Hellenic) κ.ο.κ.

Εχει λοιπόν νόημα να μιλάμε για το σήμερα, το τι συμβαίνει στη συντριπτική πλειονότητα των υπολογιστικών συστημάτων που πωλούνται σήμερα σε νοικοκυριά, σπουδαστές, σχολεία και επιχειρήσεις, όχι για ένα θολό χθες. Ο κίνδυνος για τη γλώσσα, όσο υπάρχει, προέρχεται από ανθρώπους, πολιτικές και νοοτροπίες· όχι από μηχανές.

Η χρήση των greeklish

Κείμενο 1

«Οι νέοι θα πληρώσουν ακριβά τα greeklish» 

Τον κίνδυνο της «αποξένωσης» των Ελλήνων από την εικόνα των ελληνικών λέξεων, λόγω της αυξανόμενης χρήσης των «greeklish», επισήμανε ο καθηγητής της Γλωσσολογίας Γεώργιος Μπαμπινιώτης, προειδοποιώντας ότι «οι νέοι άνθρωποι θα το πληρώσουν ακριβά».

Μιλώντας στα Χανιά, σε ημερίδα του Ινστιτούτου Επαρχιακού Τύπου για τη γλώσσα, ο πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών αναφέρθηκε στην ανάγκη στήριξης της ελληνικής γλώσσας σε ένα επίπεδο ποιότητας.

«Εγώ θα έλεγα στον κόσμο που μας ακούει: ‘’τη γλώσσα και τα μάτια σας’’. Θα έλεγα ότι σε ημέρες κρίσης θα πρέπει να σκύψουμε σε ό,τι καλύτερο διαθέτει αυτός ο τόπος, που είναι ο πολιτισμός μας, η παράδοση μας και με τον πιο εύγλωττο τρόπο η γλώσσα μας», ανέφερε ο κ. Μπαμπινιώτης και πρόσθεσε:

«Δεν είναι απλό εργαλείο η γλώσσα. Είναι ο πολιτισμός μας, είναι η ιστορία μας, είναι η σκέψη μας, είναι η νοοτροπία μας, είναι η ταυτότητά μας. Πάνω από όλα η γλώσσα είναι αξία».

Αναφερόμενος στην ευρέως διαδεδομένη χρήση των «greeklish» (Ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες) μεταξύ των νέων που στέλνουν γραπτά μηνύματα από τα κινητά τηλέφωνα ή συνομιλούν μέσω του Διαδικτύου, ο Ομότιμος και Επίτιμος Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής, και πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, τόνισε:

«Τα greeklish είναι ο καλύτερος δρόμος αποξένωσης από την εικόνα της λέξης. Αυτό μπορεί οι νέοι άνθρωποι να το πληρώσουν ακριβά. Έχουμε ελληνικές γραμματοσειρές και μπορούμε, αξιοποιώντας το Διαδίκτυο και τα ηλεκτρονικά μέσα, να χρησιμοποιούμε τις ελληνικές γραμματοσειρές που έχουν το προτέρημα να δίνουν την εικόνα της λέξης, το οπτικό ίνδαλμα, και να μας συμφιλιώνουν με την ορθογραφία της λέξης και με τη σημασία της».

 

Κείμενο 2

Γιατί πρέπει να πείτε ΟΧΙ στα greeklish

Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων σήμερα, οι ελληνικοί χαρακτήρες υποστηρίζονται θαυμάσια στο διαδίκτυο. Επομένως δεν υπάρχει λόγος χρήσης των greeklish.

Κείμενα γραμμένα με αυτό το σύστημα γραφής, είναι δυσανάγνωστα και πολλές φορές δυσνόητα. Πολλοί χρήστες του διαδικτύου αποφεύγουν να διαβάζουν μεγάλα κείμενα γραμμένα σε greeklish, καθώς είναι ιδιαίτερα κουραστικά κατά την ανάγνωση.

Τα greeklish στις ιστοσελίδες, αποτελούν τροχοπέδη για βασικές λειτουργίες, όπως αυτήν της αναζήτησης. Εκτός αυτού, σήμερα, τα greeklish σε μια ιστοσελίδα μειώνουν το κύρος της.

Πολλοί προσπαθούν να κρύψουν την ανορθογραφία τους, οχυρωμένοι πίσω απ’ αυτόν τον τύπο γραφής. Αυτή δεν είναι λύση. Είναι προτιμότερο να διαβάζει κάποιος ένα ανορθόγραφο κείμενο γραμμένο στα ελληνικά, παρά τα τρισάθλια greeklish. Εξάλλου, αν δεν προσπαθήσετε να γράφετε στα ελληνικά, πως θα μάθετε να γράφετε ορθογραφημένα;

Πολλοί χρήστες που χρησιμοποιούν αυτόν τον τύπο γραφής, επικαλούνται την δικαιολογία ότι «με τα greeklish» δεν χρειάζεται να γράφεις ορθογραφημένα. Αυτό τώρα δηλαδή, θεωρείται καλό; Παρ’ όλα αυτά όμως, υποσυνείδητα οι περισσότεροι προσπαθούν να γράψουν «ορθογραφημένα greeklish»!

Μια άλλη δικαιολογία είναι «η συνήθεια». Έχετε αποπειραθεί άραγε ποτέ να συμπληρώσετε δημόσια και μη έγγραφα, χρησιμοποιώντας greeklish; Προφανώς όχι. Γιατί λοιπόν να γίνεται αυτή η επίκληση στο διαδίκτυο;

Το να γράφει πλέον κάποιος σε greeklish, αφ’ ενός υποδηλώνει μια ασέβεια προς τους αναγνώστες, με την έννοια ότι τους ταλαιπωρεί κατά την ανάγνωση κι αφ’ ετέρου δηλώνει μια έλλειψη σεβασμού και προς το ίδιο του το γραπτό.

«Μαγκιά» δεν είναι να γράφεις γρήγορα, ή να προσπαθείς να καλύψεις τις αδυναμίες σου οχυρωμένος πίσω απ΄αυτή τη γραφή. «Μαγκιά» σήμερα είναι να προσπαθείς να γράφεις σωστά ελληνικά

Κείμενο 3

Sou stelno ena minima 

Τα λατινοελληνικά ή αν προτιμάτε greeklish τείνουν να καθιερωθούν ως η... επίσημη γλώσσα των Ελλήνων, στο Internet
Δύσκολο να διαβάζεις, πιο εύκολο να γράφεις
Σπαζοκεφαλιές το «Θ» το «Η», το «Ψ» και το «Ω»
    Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία τα θεωρούν «άσχημα» και τα αντιμετωπίζουν ως «απειλή» απέναντι στην ελληνική γλώσσα. Όλοι όμως τα χρησιμοποιούν σχεδόν πάντα. Γιατί τα λατινοελληνικά (ή greeklish, σύμφωνα με τον όρο που έχει επικρατήσει) τείνουν να καθιερωθούν ως η... επίσημη γλώσσα των Ελλήνων, στο Internet.
    Πριν από λίγα χρόνια ήταν η τεχνολογία που δεν επέτρεπε τη χρήση του ελληνικού αλφαβήτου. Σήμερα, δεν το επιτρέπει ο... εθισμός στα greeklish. Η τεχνολογία εξελίχθηκε, τα περισσότερα προγράμματα είναι πλέον συμβατά με τους ελληνικούς χαρακτήρες, όμως τα μηνύματα που ανταλλάσσουν οι Έλληνες μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου γράφονται σε «φραγκοχιώτικα», σχεδόν κατ΄ αποκλειστικότητα. Οκτώ στους δέκα Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό γράφουν πάνω από τα μισά τους μηνύματα σε λατινοελληνικά, ενώ για τους κατοίκους της Ελλάδας, το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει το 69%.
    Το πώς «γεννιέται» και χρησιμοποιείται μια «νέα» γλώσσα επιχείρησε να καταγράψει επιστημονικά ένας Έλληνας γλωσσολόγος από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, ο δρ Γιάννης Ανδρουτσόπουλος, ο οποίος, στις αρχές του 1999, έστειλε σε διάφορες ελληνικές λίστες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μια σειρά από ερωτηματολόγια, ζητώντας από τους αποστολείς και παραλήπτες ηλεκτρονικών μηνυμάτων να αξιολογήσουν τα... φραγκολεβαντίνικα του κυβερνοχώρου.
    Τα αποτελέσματα και οι αναλύσεις παρουσιάστηκαν πριν από λίγον καιρό στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στην 20ή Συνάντηση Εργασίας του Τομέα Γλωσσολογίας που πραγματοποιήθηκε εκεί. Ο κ. Ανδρουτσόπουλος, ανακοινώνοντας την εργασία του, τόνισε αυτό που τον εντυπωσίασε περισσότερο απ' όλα: πως, παρ' όλο που τα greeklish χρησιμοποιούνται ευρέως από τους Έλληνες χρήστες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο και καθορισμένο λατινοελληνικό αλφάβητο, το οποίο να ακολουθείται πιστά. «Οι χρήστες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μεταγράφουν τα ελληνικά ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία τους, χρησιμοποιώντας ο καθένας το προσωπικό του λατινοελληνικό αλφάβητο, με συνέπεια άλλοτε μεγαλύτερη κι άλλοτε μικρότερη», σημειώνει.
    Εκείνοι που απάντησαν στα ηλεκτρονικά ερωτηματολόγια ήταν εκπρόσωποι όλων των ηλικιακών ομάδων (από 24 έως 45 ετών), φανατικοί ή μη χρήστες e-mail. Στην προσπάθειά του να διερευνήσει τη στάση τους απέναντι στα λατινοελληνικά, ο κ. Ανδρουτσόπουλος κατέληξε στο συμπέρασμα πως το 82% δέχεται τη χρήση του γλωσσικού αυτού «ιδιώματος» ως «εργαλείο» που διευκολύνει την ηλεκτρονική επικοινωνία, ενώ το 67% τα δέχεται ως «αναγκαίο κακό».
    Όπως ήταν αναμενόμενο, οι νέοι σε ηλικία χρήστες του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου «συμφιλιώνονται» με τη χρήση λατινοελληνικών πολύ πιο εύκολα απ' ό,τι εκείνοι που βρίσκονται στην ηλικία των 35 έως 54 ετών. «Τον χαρακτηρισμό "αναγκαίο κακό" δέχονται όλοι οι χρήστες ηλικίας 35-44 ετών, αλλά μόνο το 63% της ηλικιακής ομάδας 25-34 και το 54,5% εκείνων που η ηλικία τους δεν ξεπερνά τα 24 χρόνια», σημειώνεται στην έρευνα.
    Σ' ό,τι αφορά την αισθητική των greeklish, οι γνώμες διίστανται: σχεδόν οι μισοί χρήστες (ποσοστό 53%) θεωρούν πως τα λατινοελληνικά είναι «άσχημα», ενώ ένα αντίστοιχο ποσοστό (47%) δεν πιστεύει πως η νέα αυτή γλώσσα των Ελλήνων του κυβερνοχώρου είναι «ακαλαίσθητη». Και εδώ οι απόψεις διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία. Όπως σημειώνει ο κ. Ανδρουτσόπουλος, «έξι από τους επτά χρήστες ηλικίας 45-54 ετών (ποσοστό 86%) θεωρούν τα λατινοελληνικά "άσχημα", ενώ το 50%-56% των νεώτερων σε ηλικία χρηστών δεν συμμερίζεται αυτή την άποψη».
    «Εμφανισιακά» τα greeklish φαίνεται να... αρέσουν περισσότερο στις γυναίκες, μιας και μόνο τέσσερις στις 10 (ποσοστό 41%) τα χαρακτηρίζουν «άσχημα», σε αντίθεση με το 60,5% των ανδρών. Κι όπως τονίζεται στην έρευνα, οι χρήστες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που μένουν στην Ελλάδα κρίνουν αυστηρότερα την εμφάνιση των greeklish από εκείνους που ζουν στο εξωτερικό, αλλά και από τον μέσο όρο. (Το χαρακτηρισμό «άσχημα» δίνει το 75% εκείνων που ζουν στην Ελλάδα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τον μέσο όρο είναι 61,5%).
    Η ανάγνωση των λατινοελληνικών δυσκολεύει τους χρήστες e-mail πολύ περισσότερο απ' ό,τι η γραφή τους. Στην έρευνα που πραγματοποίησε ο γλωσσολόγος δρ Γιάννης Ανδρουτσόπουλος από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, οι μισοί σχεδόν (ποσοστό 46%) από τους χρήστες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου δήλωσαν πως «είναι δύσκολο και κουραστικό να διαβάζεις τα greeklish», ενώ μόνον δύο στους δέκα (ποσοστό 28%) απάντησαν πως «είναι δύσκολο να τα γράφεις».

    Σύμφωνα με τον κ. Ανδρουτσόπουλο, εντονότερο πρόβλημα, τόσο στην ανάγνωση όσο και στη γραφή των greeklish, αντιμετωπίζουν εκείνοι που βρίσκονται στην ηλικία από 45 έως 54 ετών και όσο αυξάνεται η ηλικία τόσο μεγαλύτερη είναι η δυσχέρεια στη χρήση των λατινοελληνικών.
    Πάντως, η δύναμη της συνήθειας και στην περίπτωση αυτή έρχεται να απαλύνει τις... εντυπώσεις. Όσοι γράφουν πάνω από 30 μηνύματα την εβδομάδα, θεωρούν πως η ανάγνωση των greeklish είναι δύσκολη και κουραστική, σε ποσοστό 33%. Το αντίστοιχο ποσοστό για εκείνους που γράφουν έως 10 μηνύματα την εβδομάδα είναι 41%. Όπως, εξάλλου, τονίζεται στην ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας, πολλοί από τους χρήστες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σημειώνουν στην απάντησή τους το σχόλιο: «συνηθίζεις γρήγορα».
    Οι... σπαζοκεφαλιές των greeklish είναι τα γράμματα «Θ» (Θήτα), «Η» (Ήτα), «Ψ» (Ψι), «Ξ» (Ξι) και «Ω» (Ωμέγα). Τα γράμματα αυτά, συνήθως, ο κάθε χρήστης τα «μεταφράζει» στα λατινοελληνικά με τον δικό του τρόπο: φωνητικά (με βάση το πώς ακούγεται το κάθε γράμμα), ορθογραφικά (έτσι ώστε να μοιάζει όσο γίνεται με τους ελληνικούς χαρακτήρες) ή σύμφωνα με τη θέση τους στο λατινικό πληκτρολόγιο (το «θ» (Θήτα) γράφεται «u», γιατί εκεί βρίσκεται στο λατινικό πληκτρολόγιο, το «ψ» (Ψι) «c» κ.ο.κ.).
    Σύμφωνα με τον κ. Γιάννη Ανδρουτσόπουλο, το επάγγελμα καθορίζει σε σημαντικό βαθμό τον τρόπο γραφής που θα ακολουθήσει ο κάθε χρήστης e-mail. «Οι γλωσσολόγοι μεταγράφουν φωνητικά, ενώ οι δημοσιογράφοι ορθογραφικά», σημειώνει ο ίδιος. Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως εκείνοι που χρησιμοποιούν τη μια ή την άλλη «μέθοδο», θα γράψουν ένα κείμενο στα greeklish με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Η ιδιοσυγκρασία τού καθενός, αλλά και μια σειρά από άλλους παράγοντες, είναι αυτοί που θα καθορίσουν την τελική εικόνα μιας επιστολής γραμμένης σε... greeklish. 

 Κείμενο 4

Καλό ή kalo, κάτι ή kt, tpt ή τίποτα; Το φαινόμενο greeklish είναι γεγονός, και έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις. Διαβάστε παρακάτω και επιλέξτε ανάμεσα στο σωστό και το lathos.

Άρθρα, εκπομπές, blogs, chatrooms, εφημερίδες ασχολούνται με το μέγεθος που έχει πάρει η χρήση των greeklish και τις επιπτώσεις που έχει στην Ελληνική γλώσσα. Η έρευνά μου ξεκίνησε πληκτρολογώντας στην τρισμέγιστη μηχανή αναζήτησης Google τη λέξη greeklish. Ξαφνιάστηκα, βλέποντας ως εναλλακτικές επιλογές αναζήτησης της google μηχανής, τα εξής: greeklish translator, greeklish converter, greeklish to greek. Αμέσως άρχισα να αναρωτιέμαι φωναχτά, «καλέ, από πότε υπάρχουν ειδικές “μηχανές” μετατροπής και μετάφρασης από greeklish σε απλά ελληνικά;». Αυτοί που γράφουν με greeklish έχουν ξεχάσει (μάλλον) πώς να γράφουν σωστά Ελληνικά ή δυστυχώς βαριούνται τα Ελληνικά, πράγμα πολύ χειρότερο.

Τα greeklish ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 ως απόρροια της αδυναμίας των πρώτων υπολογιστών να αναγνωρίσουν την ελληνική γραμματοσειρά. Oι χρήστες των υπολογιστών και ειδικότερα του ίντερνετ έπρεπε, για να μπορέσουν να επικοινωνήσουν στέλνοντας ένα email, να δημιουργήσουν έναν εναλλακτικό τρόπο γραφής. Έτσι, άρχισε να χρησιμοποιείται το λατινικό αλφάβητο γνωστό σήμερα και ως greeklish. Αυτός ο τρόπος ήταν λειτουργικός, εύχρηστος και κατανοητός από όλους τους χρήστες. Η αλήθεια είναι, όμως, πως αυτό δεν κράτησε πολύ καθώς μετά από λίγα χρόνια προστέθηκε η Ελληνική γλώσσα στην ηλεκτρονική της μορφή (font). Αυτό δεν εμπόδισε τη χρήση των greeklish η οποία συνέχισε να αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς μέχρι σήμερα. Κι αυτό γιατί πολύ απλά μας «βολεύει».

Ας δούμε τα λεγόμενα «θετικά» και «αρνητικά» του φαινομένου-μάστιγα των greeklish:

Θετικά:

- Γλιτώνεις χρόνο.

- Δεν μπορείς να κάνεις ορθογραφικά και συντακτικά λάθη γιατί απλά δεν υπάρχουν ανάλογοι κανόνες.

- Μπορείς να συνεννοηθείς άνετα με τους φίλους σου και οι γονείς σου να μην καταλαβαίνουν απολύτως τίποτα.

- Είσαι “in” και “cool”.

- Γράφεις σε οποιαδήποτε συσκευή χωρίς καμία δυσκολία και περιορισμούς π.χ. υπολογιστή, κινητό, ipad κ.λπ.

Αρνητικά:

- Ξεχνάς πώς να γράφεις στα απλά ελληνικά. Δηλαδή, κάνεις ορθογραφικά και συντακτικά λάθη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ανατρέχεις κάθε λίγο και λιγάκι στο Google ή απλά στο κινητό σου –στο T9– για να δεις τη σωστή ορθογραφία μιας λέξης. Κατάντια! Εν κατακλείδι, με τα greeklish κινδυνεύουμε να κάνουμε λάθη σε επίσημα κείμενα (εργασίες, βιογραφικό) και να γίνουμε εντελώς ρεζίλι. Κι άντε μετά να σε πιστέψει ο εργοδότης ή ο καθηγητής (καλά, κι αυτοί κάνουν λάθη) πως εσύ δεν είσαι ανορθόγραφος…

- «Πτωχεύει» και υπεραπλουστεύεται το λεξιλόγιο καθώς πολλές ελληνικές λέξεις δεν χρησιμοποιούνται λόγω «συντόμευσης» του λεξιλογίου των greeklish. t kns? (τι κάνεις;), tespa (τέλος πάντων), kl (καλά)

- Αλλάζουν η μορφή και τα χαρακτηριστικά της γλώσσας.

- Η εκτεταμένη χρήση των greeklish εκτός από ανορθογραφία μπορεί να προκαλέσει και δυσλεξία

- Εξασθενεί, έστω και έμμεσα, η εθνική μας ταυτότητα.

- Στη γραφή τους τα greeklish είναι αρκετά εύκολα, στην ανάγνωσή τους, όμως, είναι δυσανάγνωστα και κουραστικά –πολλές φορές– ακόμα και για τους πιο φανατικούς υποστηρικτές τους. Σαφώς, δεν αναφέρομαι στο chat του facebook αλλά σε μεγάλα κείμενα που εμπεριέχουν σημαντικά νοήματα.

Αξιόλογοι άνθρωποι του πολιτικού και του ακαδημαϊκού κόσμου έχουν τοποθετηθεί επάνω στο ζήτημα “greeklish”. Ένας από αυτούς είναι ο γνωστός σε όλους μας, καθηγητής γλωσσολογίας, Γεώργιος Μπαμπινιώτης, ο οποίος μιλώντας στα Χανιά σε ημερίδα του Ινστιτούτου Επαρχιακού Τύπου για τη γλώσσα ανέφερε: «Εγώ θα έλεγα στον κόσμο που μας ακούει: “τη γλώσσα και τα μάτια σας’’. Θα έλεγα ότι σε ημέρες κρίσης θα πρέπει να σκύψουμε σε ό,τι καλύτερο διαθέτει αυτός ο τόπος, που είναι ο πολιτισμός μας, η παράδοσή μας και με τον πιο εύγλωττο τρόπο, η γλώσσα μας. Δεν είναι απλό εργαλείο η γλώσσα. Είναι ο πολιτισμός μας, είναι η ιστορία μας, είναι η σκέψη μας, είναι η νοοτροπία μας, είναι η ταυτότητά μας. Πάνω απ’ όλα η γλώσσα είναι αξία. Τα greeklish είναι ο καλύτερος δρόμος αποξένωσης από την εικόνα της λέξης. Αυτό μπορεί οι νέοι άνθρωποι να το πληρώσουν ακριβά. Έχουμε ελληνικές γραμματοσειρές και μπορούμε, αξιοποιώντας το Διαδίκτυο και τα ηλεκτρονικά μέσα, να χρησιμοποιούμε τις ελληνικές γραμματοσειρές που έχουν το προτέρημα να δίνουν την εικόνα της λέξης, το οπτικό ίνδαλμα, και να μας συμφιλιώνουν με την ορθογραφία της λέξης και με τη σημασία της».

Δεν ξέρω ποιός έχει δίκιο και ποιός άδικο αλλά τα greeklish, σίγουρα κάτι αλλάζουν. Προσωπικά χρησιμοποιώ greeklish και πάρα πολλές φορές «πιάνω» τον εαυτό μου να παθαίνει ένα μίνι μπλακ άουτ και να μην θυμάμαι πώς γράφεται μια λέξη (εντάξει, δεν είμαι καθόλου υπερήφανη για αυτό). Άρα, κάτι πάει στραβά. Δεν είναι κάτι δύσκολο, απλώς για λίγο καιρό επιλέξτε ως γλώσσα γραφής τα Ελληνικά (alt+shift για όσους δε γνωρίζουν) και δείτε πώς «κυλάει». Μπορεί να είναι πολύ πιο απλό απ’ όσο νομίζετε. Ουσιαστικά, το πρόβλημα δεν είναι τα greeklish αλλά η αλόγιστη και άσκοπη χρήση που κάνουμε απλά και μόνο, επειδή αυτό κάνουν ΌΛΟΙ. Στην τελική «όλα είναι θέμα συνήθειας».

Εργασία

Αφού μελετήσετε τα παραπάνω κείμενα να γράψετε μια επιστολή που θα δημοσιευτεί στη σχολική εφημερίδα με την  οποία θα προσπαθήσετε με κατάλληλα επιχειρήματα να πείσετε τους συμμαθητές σας να σταματήσουν να χρησιμοποιούν τα greeklish  στην  επικοινωνία  τους μέσω του  διαδικτύου  ή των γραπτών μηνυμάτων στα κινητά.