ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΙΒΛΙΟ 3 ΚΕΦ 79

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Α  Να αντιστοιχίσετε τα αποσπάσματα του πρωτότυπου κειμένου στη στήλη α με τις νεοελληνικές τους μεταφράσεις στη στήλη β

ΣΤΗΛΗ Α	ΣΤΗΛΗ Β
1  Kαὶ οἱ Κερκυραῖοι δείσαντες μὴ σφίσιν ἐπιπλεύσαντες ἐπὶ τὴν πόλιν ὡς κρατοῦντες  οἱ πολέμιοι ἢ τοὺς ἐκ τῆς νήσου  ἀναλάβωσιν ἢ καὶ ἄλλο τι νεωτερίσωσι,	Α   Οι Πελοποννήσιοι όμως δεν τόλμησαν, βέβαια, να πλεύσουν εναντίον της πόλης, αν και ήταν νικητές στη ναυμαχία,
2   τούς τε ἐκ τῆς νήσου πάλιν ἐς τὸ ῞Ηραιον διεκόμισαν καὶ τὴν πόλιν ἐφύλασσον.	Β  τους μετέφεραν πίσω στο ναό της Ήρας και φρουρούσαν την πόλη.
3    Oἱ δ᾽ ἐπὶ μὲν τὴν πόλιν οὐκ ἐτόλμησαν πλεῦσαι   κρατοῦντες τῇ ναυμαχίᾳ	Γ  Και την επόμενη ημέρα επίσης δεν έπλεαν, εναντίον της πόλης, αν και (οι πολίτες) βρίσκονταν σε μεγάλη σύγχυση και φόβο και μολονότι, όπως λέγεται, ο Βρασίδας παρακινούσε τον Αλκίδα (για επίθεση), χωρίς να έχει όμως η ψήφος του την ίδια δύναμη.
4   τρεῖς δὲ καὶ δέκα ναῦς ἔχοντες τῶν Κερκυραίων ἀπέπλευσαν ἐς τὴν ἤπειρον, ὅθενπερ ἀνηγάγοντο	Δ  Και οι Κερκυραίοι, επειδή φοβήθηκαν μήπως οι εχθροί, αφού πλεύσουν εναντίον της πόλης τους ως νικητές ή πάρουν πίσω από το νησί τους εκεί αιχμαλώτους ή επιχειρήσουν και κάποια άλλη εχθρική ενέργεια
5   Tῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ἐπὶ μὲν τὴν πόλιν οὐδὲν μᾶλλον ἐπέπλεον,  καίπερ ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ φόβῳ ὄντας καὶ  ὡς λέγεται,  Ἀλκίδᾳ, ἰσοψήφου δὲ οὐκ ὄντος·	Ε  Αφού όμως αποβιβάστηκαν στη Λευκίμμη, το ακρωτήριο, λεηλατούσαν τους αγρούς

6   ἐπὶ δὲ τὴν Λευκίμμην τὸ ἀκρωτήριον ἀποβάντες  ἐπόρθουν τοὺς ἀγρούς.

Στ  αλλά απέπλευσαν, έχοντας αιχμαλωτίσει δεκατρία πλοία των Κερκυραίων, για την ηπειρωτική ακτή απ’ όπου ακριβώς ξεκίνησαν.

Β Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης              Γ   κρατουντες, ναυς : γράψτε δύο σύνθετες λέξεις στη

α με τις ομόρριζές τους στη στήλη β                            νέα ελληνική  με α συνθετικό τη λέξη ναυς και         

                                                                                       δύο με β συνθετικό το ρήμα κρατω

Στήλη α                Στήλη β                                              ναυς                     

1 πλευσαι             α σχέση                                             ……………………. .     

2 αποβάντες         β απόπλους

3 έχοντες              γ συναίνεση                                        κρατω

4 παραινουντος    δ εξουσία                                           ………………….      

5 όντος                  ε διάβαση

Δ  Συμπληρώστε τους αρχικούς χρόνους του ρήματος λαμβάνω και δίπλα από κάθε θέμα γράψτε δύο ομόρριζες λέξεις στη νέα ελληνική

χρόνοι		θέμα	ομόρριζες
Ενεστώτας	λαμβάνω	λαμβ
Παρατατικός
Μέλλοντας	λήψομαι
Αόριστος
Παρακείμενος	είληφα	λαφ
Υπερσυντέλικος

χρόνοι		θέμα	ομόρριζες
Ενεστώτας	λαμβάνομαι	λαμβ
Παρατατικός
Μέλλοντας	ληφθήσομαι
Αόριστος
Παρακείμενος	είλημμαι	λημμ
Υπερσυντέλικος
Ρηματικό επίθετο	ληπτέος

E Nα συμπληρώσετε τον πίνακα με τον κατάλληλο τύπο

Γενική  ενικού	Δοτική  ενικού	Δοτική  πληθ	Αιτιατική  πληθ
			ναυς
	ταραχη
όντος
της  νήσου

ΣΤ  Ποιος ο συντακτικός ρόλος των υπογραμμισμένων λέξεων

πλευσαι…………………..                  ισοψήφου……………..              

κρατουντες……………                      αποβάντες…………….

Ερμηνευτική προσέγγιση.

 Αφού μελετήσετε τη μετάφραση και τα σχόλια του βιβλίου, προσπαθήστε να απαντήσετε στις επόμενες ερωτήσεις.

Α Τι φοβήθηκαν οι Κερκυραίοι ;

1………………………………………………………..

2……………………………………………………….

3…………………………………………………………..

Β Σε ποιες ενέργειες προέβησαν οι Κερκυραίοι;

1………………………………………………………………

2………………………………………………………………

Γ Ποιες ήταν οι ενέργειες των Πελοποννησίων;

1………………………………………………………………………..

2…………………………………………………………………………

Δ Γιατί ο Βρασίδας προτείνει να επιτεθούν στην πόλη της Κέρκυρας

1  ………………………………………………….

2 ……………………………………………………

3 ………………………………………………….

4  …………………………………………………

Ε Γιατί ο Αλκίδας απορρίπτει την πρόταση   του Βρασίδα για επίθεση στην Κέρκυρα;

1………………………………………………………………………………………………………

2…………………………………………………………………………………………………………

3…………………………………………………………………………………………………………

4……………………………………………………………………………………………………….

ΣΤ Γιατί οι Πελοποννήσιοι επιτέθηκαν στη Λευκίμμη;

1 ………………………………………………………………………………………………………..

2…………………………………………………………………………………………………………

3………………………………………………………………………………………………………

4…………………………………………………………………………………………………………….

Λ ΠΟΡΦΥΡΑΣ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

                           Λ Πορφύρας               

 Το θέατρο

Δεν ξέρω πώς να σου το ειπώ. Μα ο δρόμος, χθες το βράδυ,
μες στη σταχτιά τη συννεφιά σα θέατρο είχε γίνει.
Μόλις φαινόταν η σκηνή στ' ανάριο το σκοτάδι
και σα σκιές φαινόντανε μακριά μου οι θεατρίνοι.

Τα σπίτια πέρα κι οι αυλές και τα κλωνάρια αντάμα
έλεγες κι ήταν σκηνικά παλιά και ξεβαμμένα,
κι εκείνοι έβγαιναν κι έπαιζαν τ' αλλόκοτο τους δράμα,
κι άκουγες βόγκους κι άκουγες και γέλια ευτυχισμένα.

Εγώ δεν ξέρω. Εβγαίνανε κι εσμίγαν κι επαγαίναν
κι ήτανε μια παράσταση και θλιβερή κι ωραία.
Κι έβγαινε, Θε μου! κι η νυχτιά, καθώς επαρασταίναν,
έβγαινε, Θε μου, κι έριχνε τη μαύρη της αυλαία.

1  Να αναγνωρίσετε στο ποίημα βασικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης.

2  α  Να επισημάνετε στο ποίημα τρία εκφραστικά μέσα και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους.

     β  Ποια ρηματικά πρόσωπα χρησιμοποιούνται στο ποίημα  και ποια η λειτουργία τους;

     γ Το ποίημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί λυρικό. Να τεκμηριώσετε την παραπάνω άποψη με στοιχεία από το ποίημα.

3  Σε ποιο λογοτεχνικό ρεύμα ανήκει το ποίημα; Να επισημάνετε στο ποίημα τα βασικά του χαρακτηριστικά.

4  Να βρείτε στο ποίημα τρία σύμβολα και να εξηγήσετε το συμβολισμό τους.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    

ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

                                               
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

• Ελευθερία στη μορφή
• Απουσία θέματος
• Απουσία λογικού ειρμού και ελέγχου
• Συνειρμοί
• Κυριαρχεί το όνειρο, η φαντασία, το ασυνείδητο
• Απουσία στίξης
• Παράτολμοι συνδυασμοί λέξεων και εικόνων που βασίζονται στην τύχη και στην αυθαιρεσία
• Τολμηρές μεταφορές, παρομοιώσεις, αντιθέσεις, μετωνυμίες
• Νέα σημασιοδότηση λέξεων

Τα μέσα που χρησιμοποίησε ήταν κυρίως  η αυτόματη γραφή και η  καταγραφή των ονείρων· οι πειραματισμοί όμως αυτοί δεν απέδωσαν, γιατί και στις δύο περιπτώσεις η παρέμβαση της λογικής ήταν αναπόφευκτη.
Τελικά, ο υπερρεαλισμός θα καταφύγει σε δυο βασικούς παράγοντες, την τύχη και το υποσυνείδητο· όταν δηλαδή ο υπερρεαλιστής ποιητής γράφει, αφήνει το μηχανισμό της τύχης να προσδιορίσει τη μορφή του έργου του. Το ποίημα δηλαδή γράφεται χωρίς προκαθορισμένο στόχο, κάτω από την επίδραση του υποσυνείδητου, που είναι από τη φύση του φευγαλέο και δημιουργεί ζωηρές λεκτικές εντυπώσεις. Για τον υπερρεαλιστή ποιητή οι λέξεις είναι αυτόνομες και ελεύθερες. Η δύναμη και η ορμή τους βρίσκονται κυρίως στην έκταση, κατά την οποία ξεφεύγουν από το επιβεβλημένο νόημά τους, συνδυαζόμενες μεταξύ τους χωρίς να υπακούουν σε ορθολογικούς νόμους. (Η ανάγνωση των παραπάνω να συνδυαστεί με τη μελέτη των ποιημάτων του Ανδρ. Εμπειρίκου που, ακολουθώντας τις βασικές αρχές του υπερρεαλισμού, προσπάθησε με την ποίησή του να δημιουργεί ζωηρές λεκτικές εντυπώσεις κι οι λέξεις του, όταν συνδυαστούν μεταξύ τους, δεν υπακούουν πάντοτε σε ορθολογικούς νόμους).

Ποιητές που ακολούθησαν τον υπερρεαλισμό
Μ Σαχτούρης ,   Α Εμπειρίκος,    Ν Εγγονόπουλος

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της υπερρεαλιστικής γραφής μπορείτε να επισημάνετε στα επόμενα ποιήματα;




Η αποκριά    Μ Σαχτούρης

Μακριά σ' έν' άλλο κόσμο γίνηκε αυτή
η αποκριά
το γαϊδουράκι γύριζε μες στους έρημους δρόμους
όπου δεν ανάπνεε κανείς
πεθαμένα παιδιά ανέβαιναν ολοένα στον ουρανό
κατέβαιναν μια στιγμή να πάρουν τους αετούς τους
που τους είχαν ξεχάσει
έπεφτε χιόνι γυάλινος χαρτοπόλεμος
μάτωνε τις καρδιές
μια γυναίκα γονατισμένη
ανάστρεφε τα μάτια της σα νεκρή
μόνο περνούσαν φάλαγγες στρατιώτες εν δυο
εν δυο με παγωμένα δόντια

Το βράδυ βγήκε το φεγγάρι
αποκριάτικο
γεμάτο μίσος
το δέσαν και το πέταξαν στη θάλασσα
μαχαιρωμένο
Μακριά σ' έν' άλλο κόσμο γίνηκε αυτή
η αποκριά./

Α Εμπειρίκος Τρία αποσπάσματα


Λίγα κοσμήματα στη χλόη. Λίγα διαμάντια στο σκοτάδι.
Μα η πεταλούδα που νύκτωρ* εγεννήθη μας αναγγέλει την
αυγή, σφαδάζουσα στο ράμφος της πρωίας.  
   
2  
Η ποίησης είναι ανάπτυξι στίλβοντος* ποδηλάτου. Μέσα της
όλοι μεγαλώνουμε. Οι δρόμοι είναι λευκοί. Τ' άνθη μιλούν.
Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά μικρούτσικες παιδίσκες.
Η εκδρομή αυτή δεν έχει τέλος.  
   
3  
Είναι τα βλέφαρά μου διάφανες αυλαίες.
Όταν τ' ανοίγω βλέπω εμπρός μου ό,τι κι αν τύχει.
Όταν τα κλείνω βλέπω εμπρός μου ό,τι ποθώ.

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ

O συμβολισμός παρουσιάστηκε στη Γαλλία κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του
19ου αιώνα ως αντίδραση στο νατουραλισμό (πεζογραφία) και στον τταρνασσισμό
(ποίηση).
Α    Ως  προς το περιεχόμενο:

• ο συμβολισμός δεν αντλεί τα θέματά του από την εξωτερική πραγματικότητα  αλλά από την υποκειμενική ζωή και τον εσωτερικό κόσμο του λογοτέχνη: από τα συναισθήματα. τις ιδέες. τις μεταφυσικές  ανησυχίες του·
• το εννοιολογικό περιεχόμενο των λέξεων (και του ποιήματος) περιορίζεται, μπαίνει σε δεύτερη μοίρα
• Η εξωτερική και εσωτερική πραγματικότητα, σύμφωνα με το συμβολισυό. δεν μπορεί να περιγραφεί με ακρίβεια και γι' αυτό υποβάλλεται με τρόπο συγκεχυμένο.  Φτάνει μάλιστα ο ποιητής στην υπερβολή να βλέπει τον εξωτερικό κόσμο μόνο σαν σύμβολο της ατομικής του ζωής, συσχετίζοντας τις ψυχικές καταστάσεις του με τα πράγματα, που γίνονται σύμβολα κυρίως των συναισθημάτων του: της χαράς του, της λύπης του κτλ.
• το συμβολισμό τον ενδιαφέρει η λέξη όχι τόσο ως νόημα (παρατηρείται μερικές φορές νοηματική ασάφεια) αλλά κυρίως ως ήχος: υποβαθμίζοντας και παραμερίζοντας τη σημασία των λέξεων ενδιαφέρεται για τη μουσικότητά τους, για την ηχητική ποιότητα καθώς και για την υποβλητικότητά τους.
• Χαρακτηρίζεται από υποβλητικότητα, θολή και ρευστή ατμόσφαιρα, από ασάφεια. Οι ιδέες και τα συναισθήματα δεν λέγονται καθαρά, αλλά υποβάλλονται μέσω εικόνων-συμβόλων, υπαινίσσονται.  Είναι ποίηση υπαινικτική που γοητεύει τη φαντασία.
• Αγαπημένα θέματα και εκφραστικά μέσα των συμβολιστών: Η απαισιοδοξία, η μελαγχολία και η θλίψη,  το ανεκπλήρωτο του έρωτα, η απώλεια και η νοσταλγία.

Β  Ως προς τη μορφή: Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του συμβολισμού είναι

• σύντομος στίχος,
• οι ασύνδετες εικόνες.
• χρήση πολλών μεταφορών και παρομοιώσεων Εικόνες, παρομοιώσεις και μεταφορές από τις εποχές της φύσης, ιδιαίτερα τοφθινόπωρο, τα λουλούδια, η ομίχλη, οι φεγγαρόφωτες βραδιές, η τρικυμισμένη θάλασσα, κ.ά.

Έτσι, θα μπορούσαν να προβληθούν ως βασικά στοιχεία ενός ποιήματος:

• μουσικότητα, που δημιουργείται από την ακουστική ποιότητα των λέξεων, τους συνδυασμούς τους και την κατάλληλη τοποθέτηση τους·
• Η συμβολιστική ποίηση στηρίζεται στην ηχητική μαγεία των λέξεων. Οι πρώτοι συμβολιστές ποιητές προτιμούν τις ολιγοσύλλαβες λέξεις και τους ολιγοσύλλαβους στίχους. Χρησιμοποιούν επαναλήψεις λέξεων ή φράσεων στίχων. Επαναλαμβανόμενα μουσικά μοτίβα.
• Βαθμιαία και σταδιακά οι συμβολιστές ποιητές απομακρύνονται από τη μορφή της παραδοσιακής ποίησης (μέτρο, στροφές με ίσο αριθμό στίχων, ισοσύλλαβο στίχο, ομοιοκαταληξία) και μεταβαίνουν προς τη νεωτερική ποίηση και το μοντερνισμό. Ο στίχος τους «απελευθερώνεται», γίνεται «απελευθερωμένος» και αργότερα «ελεύθερος
• η συσχέτιση ψυχικών καταστάσεων (συναισθημάτων) του ποιητή με τα πράγματα,τα οποία γίνονται σύμβολα των συναισθημάτων (της χαράς του, της λύπης κτλ.): ένα φθινοπωριάτικο τοπίο, με τα κίτρινα πεσμένα φύλλα, με τη βροχή και τη μουντή ατμόσφαιρα συσχετίζεται με τη θλίψη του ποιητή και τη συμβολίζει·
• η υποβλητικότητά: με τη μουσικότητα, με τις ασύνδετες εικόνες και με τη χρήση των συμβόλων ο ποιητής προσπαθεί να μας υποβάλει ακόμα και τα πιο  ρευστά και ακαθόριστα συναισθήματά του συ χνά να  τα «περάσει», να τα δημιουργήσει και στη δική μας ψυχή). Θολή και ρευστή ατμόσφαιρα, ασάφεια

                         Ο νεοελληνικός συμβολισμός
- Η πρώτη ομάδα Ελλήνων συμβολιστών ποιητών ανήκει στη Νέα Αθηναϊκή Σχολή και αντλεί από τη γενιά του 1880, του Κωστή Παλαμά. Ο ίδιος ο Κωστής Παλαμάς μεταβαίνει προς το συμβολισμό. Στην Ελλάδα ποιητικά έργα με εμφανή τα χαρακτηριστικά του συμβολισμού εμφανίζονται στη δεκαετία του 1890. Ένας από τους εισηγητές και θεμελιωτές του νεοελληνικού συμβολισμού θεωρείται ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος. Άλλοι ποιητές που πέρασαν στο συμβολισμό: Λ. Πορφύρας, Μ. Μαλακάσης, Ι. Γρυπάρης (ο οποίος έγραψε και παρνασικά ποιήματα), κλπ.
- Η δεύτερη ομάδα Ελλήνων συμβολιστών εμφανίζεται γύρω στη δεκαετία 1910-1920, ανήκει στην περίοδο του Μεσοπολέμου. Η ποίησή τους χαρακτηρίζεται από έντονη απαισιοδοξία, είναι ποίηση του αδιέξοδου και του ανικανοποίητου, της παρακμής.
 Κ. Γ. Καρυωτάκης, Κ. Ουράνης, P. Φιλύρας, Μ. Παπανικολάου, Τ. Άγρας, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Μαρία Πολυδούρη, Τ. Κ. Παπατσώνης, κλπ


ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Προσπαθήστε να εντοπίσετε χαρακτηριστικά του συμβολισμού στα επόμενα ποιήματα


Ναπολέων Λαπαθιώτης, Νυχτερινό Ι

Μονάχη, η φλόγα του κεριού μου,
κι απέναντί μου, στο τραπέζι
θαρρείς το τέλος της προσμένει:
λίγες στιγμές έχει να ζήσει,
και μες τη νύχτα τρεμοπαίζει,
σα μια ψυχούλα φοβισμένη.

Απ’ όξω εν’ άγρυπνο φεγγάρι
με κόπο χάνεται στα χάη
μιας ατελεύτητης ερήμου.
Σα να μη θέλει να πεθάνει,
μ’ αναλαμπές ψυχομαχάει
το ετοιμαθάνατο κερί μου...

Και το βαρύθυμο φεγγάρι,
που, χρόνια τώρα, έχει σωπάσει,
και το κερί μου που πεθαίνει,
–και, μέσα, η σκοτεινή ψυχή μου ,
χωρίς αιτία, κι οι τρεις, στην πλάση είμαστε τόσο λυπημένοι....


Μήτσος Παπανικολάου   Εσωτερικό

Ο βοριάς πλαταγίζοντας ξεδιπλώνει σημαίες, παραμονεύουν τέρατα στους δρόμους, έχει σκεπάσει η θάλασσα τις προκυμαίες· το παραμύθι ξαναζεί με τους γλυκούς του τρόμους.

Λαχτάριζα την ώρα αυτή μήνες, μέρα τη μέρα — την κλειστή κάμαρη, τη λάμπα την αγαπημένη. Ανάλλαγη, σαν είκοσι χρονών, είναι η μητέρα· τα μάτια της χαμογελούν, το στόμα της σωπαίνει.

Ήμουν θλιμμένος, άρρωστος, χωρίς χαρά κι ελπίδα, περιπλανήθηκα στη γη, χρόνια πολλά, πολλά... Μα απόψε απ' τα ταξίδια μου γύρισα στην πατρίδα και βρήκα τη μητέρα που χαμογελά.

Είναι όλα πάλι γνώριμα μες στο σπιτίσιο βράδυ: Η κάμαρη, τα πράματα, το φως και το σκοτάδι. Φωνάζει απ' έξω ο άνεμος με τα χίλια του στόματα ονόματα κι ονόματα...

Μα κι η βροχή μού φαίνεται σα ν' απαγγέλλει στίχους, παράλληλη και ρυθμική καθώς πέφτει στη γης. Είμαι καλά στους τέσσερις της κάμαρής μου τοίχους: Έφτασα στο λιμάνι της στοργής.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΠΟΙΗΣΗ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ          

                 Λορέντζος Μαβίλης                       

                      Μούχρωμα

Φυσάει τ' αεράκι μ' ανάλαφρη φόρα
και τες τριανταφυλλιές αργά σαλεύει·
στες καρδιές και στην πλάση βασιλεύει
ρόδινο σούρουπο, ώρα μυροφόρα,

χρυσή θυμητικών ονείρων ώρα,
που η ψυχή τη γαλήνη προμάντευει,
την αιώνια γαλήνη, και αγναντεύει
σα για στερνή φορά κάθε της γνώρα

αξέχαστη· ξανθές κρινοτραχήλες
αγάπες, γαλανά βασιλεμένα
μάτια ογρά και φιλιά και ανατριχίλες

και δάκρυα· πλάνα δώρα ζηλεμένα
της ζήσης, που αχνοσβιέται και τελειώνει
σαν το θαμπό γιουλί που ολοένα λιώνει.

---

μούχρωμα: λυκόφως, σούρουπο.
γνώρα: γνωριμία, εμπειρία.
ογρά: υγρά. 
γιουλί: μενεξελί χρώμα

                                                                      Γιάννης Ρίτσος            

                                                             Ο τόπος μας

	Ανεβήκαμε πάνω στο λόφο να δούμε τον τόπο μας — φτωχικά, μετρημένα χωράφια, πέτρες, λιόδεντρα. Αμπέλια τραβάν κατά τη θάλασσα. Δίπλα στ' αλέτρι καπνίζει μια μικρή φωτιά. Του παππουλή τα ρούχα
5	τα σιάξαμε σκιάχτρο για τις κάργιες*. Οι μέρες μας παίρνουν το δρόμο τους για λίγο ψωμί και μεγάλες λιακάδες. Κάτω απ' τις λεύκες φέγγει ένα ψάθινο καπέλο. Ο πετεινός στο φράχτη. Η αγελάδα στο κίτρινο. Πώς έγινε και μ' ένα πέτρινο χέρι συγυρίσαμε
10	το σπίτι μας και τη ζωή μας; Πάνω στ' ανώφλια είναι η καπνιά, χρόνο το χρόνο, απ' τα κεριά του Πάσχα — μικροί μικροί μαύροι σταυροί που χάραξαν οι πεθαμένοι γυρίζοντας απ' την Ανάσταση. Πολύ αγαπιέται αυτός ο τόπος με υπομονή και περηφάνεια. Κάθε νύχτα απ' το ξερό πηγάδι
15	βγαίνουν τ' αγάλματα προσεχτικά κι ανεβαίνουν στα δέντρα.

---

κάργιες: μαύρα πουλιά που τρέφονται με τους σπόρους των δημητριακών και είναι πολύ βλαβερά για τη γεωργία. Λέγονται και καλιακούδες ή σιταροκόρακα.

Τα ποιήματα αυτά αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα παραδοσιακής και μοντέρνας ποίησης. Το «μούχρωμα» ανήκει στην παραδοσιακή ποίηση και «ο τόπος μας» στη μοντέρνα. Αφού τα μελετήσετε και τα συγκρίνετε, να συμπληρώσετε τον  επόμενο πίνακα για τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΩΣ ΠΡΟΣ	ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΛΗ ΠΟΙΗΣΗ Μούχρωμα	ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΠΟΙΗΣΗ Ο τόπος μας
Στίχος
Γλώσσα, λεξιλόγιο
Εκφραστικά μέσα, σχήματα λόγου
Τρόπος ανάπτυξης θέματος, νοηματική αλληλουχία
Τίτλος

Στόχος

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

                         

Τίτλος : Η ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς

Δημιουργός : Γιούλα Γαμβρούλη

Διδακτικό αντικείμενο ; Ξενοφώντος Ελληνικά βιβλίο Β κεφ 1 παρ 16-32

Τάξη : Α Λυκείου

Χρονική διάρκεια :  5 -6   ώρες

Προυποθέσεις υλοποίησης : εξοικείωση των μαθητών με τις βασικές γνώσεις χρήσης των νέων τεχνολογιών. Οι μαθητές πρέπει να γνωρίζουν να χειρίζονται το διαδίκτυο και τις μηχανές αναζήτησης, το πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου και ένα λογισμικό παρουσίασης εικόνων . Η διαδικασία θα πραγματοποιηθεί στο σχολικό εργαστήριο πληροφορικής.

Σύντομη περιγραφή

Στόχος του σεναρίου είναι να κατανοήσουν οι μαθητές την τελευταία ναυμαχία του Πελοποννησιακού πολέμου που έκρινε και την έκβασή του με ένα πιο ελκυστικό τρόπο με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών και την ομαδοσυνεργατική μάθηση.

Στόχοι:

ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ

·      Να προσεγγίσουν το τελευταίο και από τα πλέον σημαντικά κεφάλαια του Πελοποννησιακού πολέμου αντλώντας τις απαραίτητες ιστορικές πληροφορίες από το κείμενο και τις υπόλοιπες πηγές. ( δυναμικό των αντιπάλων, πορεία, σκοποί )

·      Να κατανοήσουν τον ρόλο του ηγέτη σε κρίσιμες στιγμές, να διακρίνουν τους πρωταγωνιστές του συγκεκριμένου επεισοδίου του πολέμου και τις διαμετρικά αντίθετες στρατηγικές που ακολούθησαν ως την τελική έκβαση.

·      Nα συνειδητοποιήσουν τους λόγους που οδήγησαν την θαλασσοκράτειρα Αθήνα στην ήττα κατά θάλασσα.

·      Να γνωρίσουν την αρχαία ελληνική τριήρη.

·      Να αντιληφθούν τις αξίες και το δίκαιο του πολέμου  (τύχη αιχμαλώτων, θηριωδίες) στην αρχαιότητα και σήμερα και να διαμορφώσουν άποψη για το πολιτισμικό επίπεδο κάθε εποχής.

Παιδαγωγικοί στόχοι

·      Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τις αρχές και λειτουργίες της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας

·      Να εξοικειωθούν με τη βιωματική και διερευνητική μάθηση

·      Να αντιληφθούν την πληθώρα των πηγών γνώσης, των συμβατικών αλλά κυρίως των ψηφιακών, στον σύγχρονο κόσμο και να εξασκηθούν στην ιεράρχησή τους και στην κριτική τους αξιολόγηση.

Ψηφιακοί στόχοι

·      Να αξιοποιήσουν οι μαθητές  τον υπολογιστή και το διαδίκτυο ως περιβάλλοντα μάθησης, επικοινωνίας και δημιουργίας .

·      Να ασκηθούν στην παραγωγή και μορφοποίηση κειμένων σε προγράμματα επεξεργασίας και στην παραγωγή  πολυτροπικών  κειμένων σε προγράμματα παρουσιάσεων προκειμένου να παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους.

·      Να  αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης και επιλογής πληροφοριών στο διαδίκτυο για να ολοκληρώσουν την εργασία τους.

Σχέση με τα σχολικά προγράμματα

Οι στόχοι της διδακτικής πρότασης ανταποκρίνονται στο ισχύον Πρόγραμμα της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών  για την Α` Λυκείου. Όμως υπερβαίνουν τον χρόνο που προβλέπουν για τη διδασκαλία της ενότητας αυτής.

Υλικοτεχνική υποδομή- εργαλεία

Θα χρησιμοποιηθούν:

·      Πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου

·      Φυλλομετρητής διαδικτύου

·      Πρόγραμμα παρουσίασης

·      Το σχολικό εγχειρίδιο:  Αρχαίοι Έλληνες ιστοριογράφοι α λυκείου

Μεθοδολογία

 Η χρήση των προϊόντων και εργαλείων των Τ.Π.Ε., στη συγκεκριμένη διδακτική πρόταση, υποστηρίζει τόσο την αυτόνομη πορεία του μαθητή προς τη γνώση, όσο και τη διερευνητική, βιωματική και συνεργατική μάθηση. Ταυτόχρονα προάγει το ρόλο του  δασκάλου από αυτόν του απλού καθοδηγητή, σε εκείνον του συντονιστή ενεργειών  για την απόκτηση γνώσης. Η προσέγγιση του κειμένου, με τη χρήση ΤΠΕ αφίσταται  της παραδοσιακής διδακτικής πράξης. Οι μαθητές εκμεταλλευόμενοι τις δυνατότητες των Τ.Π.Ε., συνεργάζονται, επικοινωνούν και ανταλλάσσουν σκέψεις, Η συνεργατική – βιωματική προσέγγιση υλοποιείται μέσα από την εργασία σε ομάδες και την ανάληψη ρόλων από τους μαθητές,

Οργάνωση τάξης

 Οι μαθητές  χωρίζονται σε τέσσερις πενταμελείς ομάδες . Τα μέλη των ομάδων  αναλαμβάνουν συγκεκριμένους ρόλους , συντονιστή, γραμματέα, χειριστή Η/Υ, παρουσιαστή. Οι ρόλοι μπορεί να εναλλάσσονται, ώστε να εμπλακούν όλοι ισότιμα στις ερευνητικές διαδικασίες.

Προτεινόμενη πορεία διδασκαλίας

Οι μαθητές έρχονται στο εργαστήριο πληροφορικής. Έχει προηγηθεί στην τάξη η ανάγνωση του κειμένου από τον διδάσκοντα και η γλωσσική εξομάλυνσή του. Έχει γίνει σύντομη συντακτική ανάλυση και μετάφραση. Επίσης έχει γίνει και ο χωρισμός των ομάδων.

1^η και 2^η διδακτική ώρα

Μοιράζονται από τον καθηγητή τα πρώτα φύλλα εργασίας σε ηλεκτρονική μορφή. Στην πρώτη διδακτική ώρα οι μαθητές θα μελετήσουν το υλικό που τους δίνεται στις αντίστοιχες ιστοσελίδες για κάθε ομάδα και στη δεύτερη διδακτική ώρα θα διεκπεραιώσουν τις εργασίες που τους ζητούνται.

Πιο συγκεκριμένα οι μαθητές της πρώτης ομάδας θα μπουν στο ρόλο των πολεμικών ανταποκριτών των Αθηναίων. Θα μελετήσουν τις πηγές που τους δίνονται και το σχολικό εγχειρίδιο και θα προσπαθήσουν να απαντήσουν σε μια σειρά ερωτήσεων σχετικά με το δυναμικό των Αθηναίων, την ηγεσία τους, το σχέδιο δράσης και το σκοπό του και την πορεία του στόλου. Θα καταγράψουν το υλικό που θα συλλέξουν στον επεξεργαστή κειμένου και θα το αναρτήσουν στην ιστοσελίδα της τάξης.

Οι μαθητές της δεύτερης ομάδας θα υποδυθούν τους πολεμικούς ανταποκριτές των Σπαρτιατών και θα συλλέξουν πληροφορίες από το διαδίκτυο και το σχολικό βιβλίο για το δυναμικό του σπαρτιατικού στόλου το σχέδιο δράσης του, τους σκοπούς και την πορεία του.

Οι μαθητές της τρίτης ομάδας αφού μελετήσουν το σχολικό βιβλίο και τις πηγές από το διαδίκτυο, θα επιχειρήσουν να δημιουργήσουν το πορτραίτο του Λυσάνδρου και να εξηγήσουν τη συμβολή του στη νίκη των Σπαρτιατών.

Οι μαθητές της τέταρτης ομάδας αφού μελετήσουν τις ιστοσελίδες που τους δίνονται, το σχολικό βιβλίο και τα ερμηνευτικά σχόλια των παραγράφων 30-32 θα απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικές με το δίκαιο του πολέμου και την τύχη των αιχμαλώτων στην αρχαιότητα και στην εποχή μας προκειμένου να αντιληφθούν τις αξίες και το πολιτισμικό επίπεδο των δύο εποχών.

3^η και 4^η διδακτική ώρα

Ο καθηγητής διανέμει τα δεύτερα φύλλα εργασίας κάθε ομάδας και οι μαθητές εργάζονται όπως και στο προηγούμενο δίωρο.

Οι μαθητές της πρώτης ομάδας θα διαβάσουν πληροφορίες για την τριήρη και θα δημιουργήσουν μια παρουσίαση με κείμενο και εικόνες για τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και τις δυνατότητες αυτού του πλοίου. Η παρουσίαση θα αναρτηθεί στο ιστολόγιο της τάξης.

Οι μαθητές της δεύτερης ομάδας ως ανταποκριτές διεθνούς πρακτορείου ειδήσεων θα παρακολουθήσουν τις κινήσεις του αθηναικού και του σπαρτιατικού στόλου στα παράλια του Ελλήσποντου και θα καταγράψουν το στρατήγημα του Λυσάνδρου. Καλούνται να μελετήσουν τις πηγές (διαδίκτυο και σχολικό βιβλίο ) και να αναζητήσουν τις αιτίες της πανωλεθρίας των Αθηναίων και τα οργανωτικά και διοικητικά λάθη που έκαναν. Θα καταγράψουν το υλικό τους στον επεξεργαστή κειμένου και θα το αναρτήσουν στην ιστοσελίδα της τάξης.

Η τρίτη ομάδα θα επιχειρήσει να σκιαγραφήσει την προσωπικότητα του Αλκιβιάδη, να αξιολογήσει την παρέμβασή του λίγο πριν τη ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς και να κρίνει τη στάση των Αθηναίων στρατηγών.. Καλούνται επίσης να υποθέσουν πώς θα είχαν εξελιχθεί τα γεγονότα αν οι Αθηναίοι είχαν συμμορφωθεί με τις υποδείξεις του Αλκιβιάδη.

Η τέταρτη ομάδα θα ασχοληθεί με τις θηριωδίες στον πόλεμο. Θα καταγράψει όσες αναφέρονται στο κείμενο του Ξενοφώντα και τις αιτίες που τις προκάλεσαν και θα αναζητήσει στο διαδίκτυο πληροφορίες για θηριωδίες στον πόλεμο σε νεότερες εποχές.

5^η διδακτική ώρα

Ο παρουσιαστής της κάθε ομάδας αναλαμβάνει να παρουσιάσει στους συμμαθητές του το αποτέλεσμα της έρευνας της ομάδας του, ώστε όλοι οι μαθητές να έχουν μια συνολική ερμηνευτική προσέγγιση του κειμένου.

                                         ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ 1       ΠΟΛΕΜΙΚΟΙ  ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΕΣ  ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1  ( 1^η και 2^η διδακτική ώρα )

Το καλοκαίρι του 405 πΧ  η Εκκλησία του Δήμου σας έχει αναθέσει την αποστολή να μεταβείτε στη Σάμο ως πολεμικοί ανταποκριτές  στο χώρο των επιχειρήσεων του αθηναικού  στόλου και  στη συνέχεια να επιβιβαστείτε στην Πάραλο και  να ακολουθήσετε την πορεία του στόλου από τη Σάμο ως τους Αιγός ποταμούς.  Να στείλετε την πρώτη πολεμική ανταπόκριση, για να πληροφορηθούν  οι Αθηναίοι  σχετικά με την κατάσταση του στόλου και τις ναυτικές επιχειρήσεις στα παράλια της Ιωνίας.

Α   Προκειμένου να σχηματίσετε μια oλοκληρωμένη  εικόνα για την κατάσταση του στόλου που ναυλοχεί στη Σάμο, να διερευνήσετε τις ακόλουθες πηγές:

·       Το σχολικό εγχειρίδιο, «Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι» της Α΄ Λυκείου  Βιβλίο Β κεφ 2 παρ 16-21

·       . http://www.istoria.gr/mar02/1.htm,  το απόσπασμα με τίτλο «Ιωνία, το ανατολικό μέτωπο».» και «Αιγός ποταμοί το τέλος»

·       . http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A108/225/1642,5211/

Β  Μελετήστε  τους  χάρτες στις ακόλουθες ιστοσελίδες:

http://chicago.agrino.org/images/travel_agents/Greece_Cyprus_Geographical_1000_bg.jpg

http://clubs.pathfinder.gr/poihsis/135811?album=77245&zoom=33

http://users.att.sch.gr/xtsamis/images/IonikiEpanastasi.jpg .  Ελληνικές πόλεις μικρασιατικών ακτών τον 5ο π.Χ. αιώνα

Επιλέξτε τον κατάλληλο χάρτη και σημειώστε πάνω τη διαδρομή του στόλου από τη Σάμο ως τους Αιγός ποταμούς  , τις περιοχές της  Μικράς Ασίας που ελέγχουν οι Σπαρτιάτες και τις πόλεις που είναι σύμμαχοί σας,

Στην ανταπόκρισή σας που θα γράψετε σε πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου και η οποία θα συνοδεύεται από χάρτη  να συμπεριλάβετε τις εξής πληροφορίες :

α.  Αριθμός πλοίων και πληρωμάτων, αμοιβές πληρωμάτων, πηγές μισθοδοσίας και τροφοδοσίας.

β.    Την επιχειρησιακή ετοιμότητα του στόλου, την εμπειρία των  πληρωμάτων, το ηθικό τους.

γ.   Τη στάση που κρατούν οι ελληνικές πόλεις της  Μικράς  Ασίας απέναντι στην Αθήνα

δ.   Τις τελευταίες εξελίξεις στην ηγεσία του αθηναϊκού στόλου.

ε    Το σχέδιο δράσης που ακολουθείται  και το σκοπό που επιδιώκουν οι Αθηναίοι ναύαρχοι.

στ  Την πορεία του στόλου

Η ανταπόκρισή σας να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της τάξης.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Τίτλος  : Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη  Πατέρα στο σπίτι

Δημιουργός : Γιούλα Γαμβρούλη

Διδακτικό αντικείμενο : Νεοελληνική Λογοτεχνία

Τάξη : Α Λυκείου

Χρονική διάρκεια :  2-3  ώρες  

Προυποθέσεις  υλοποίησης εξοικείωση των μαθητών με τις βασικές γνώσεις χρήσης των νέων τεχνολογιών. Οι μαθητές πρέπει να γνωρίζουν να χειρίζονται το διαδίκτυο και τις μηχανές αναζήτησης, το πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου και ένα λογισμικό παρουσίασης εικόνων . Η διαδικασία θα πραγματοποιηθεί στο σχολικό εργαστήριο πληροφορικής.

Σύντομη περιγραφή

Διδασκαλία του διηγήματος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Πατέρα στο σπίτι» στο σχολικό εργαστήριο  με τη βοήθεια του διαδικτύου.

ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ

Η γνωριμία των μαθητών με τον συγγραφέα, η γνώση βασικών στοιχείων της ζωής του  και πως αυτά αποτυπώνονται στο κείμενό του και η προσέγγιση της εποχής στην οποία γράφτηκε ( εικόνες, τρόποι ζωής, στερεότυπα, κοινωνικοοικονομικό επίπεδο )

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΌΧΟΙ

Γνωστικοί

·      Να γνωρίσουν οι μαθητές βασικά βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα και να ερευνήσουν πώς αυτά αποτυπώνονται μέσα στο έργο του.

·      Να γνωρίσουν οι μαθητές το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται η υπόθεση του διηγήματος και να ανασυνθέσουν την εποχή.

·      Να εντοπίσουν τα στερεότυπα και τις αντιλήψεις της εποχής για τη θέση και το ρόλο της γυναίκας .

·      Να επισημάνουν τα κοινωνικά φαινόμενα της επαιτείας και της κακοποίησης των γυναικών , να αναζητήσουν τις αιτίες τους και να τα συγκρίνουν στις δύο εποχές.

Παιδαγωγικοί στόχοι

·      Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τις αρχές και λειτουργίες της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας

·      Να εξοικειωθούν με τη βιωματική και διερευνητική μάθηση

·      Να αντιληφθούν την πληθώρα των πηγών γνώσης, των συμβατικών αλλά κυρίως των ψηφιακών, στον σύγχρονο κόσμο και να εξασκηθούν στην ιεράρχησή τους και στην κριτική τους αξιολόγηση.

Ψηφιακοί στόχοι

·      Να αξιοποιήσουν οι μαθητές  τον υπολογιστή και το διαδίκτυο ως περιβάλλοντα μάθησης, επικοινωνίας και δημιουργίας .

·      Να ασκηθούν στην παραγωγή και μορφοποίηση κειμένων σε προγράμματα επεξεργασίας και στην παραγωγή  πολυτροπικών  κειμένων σε προγράμματα παρουσιάσεων προκειμένου να παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους.

·      Να  αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης και επιλογής πληροφοριών στο διαδίκτυο για να ολοκληρώσουν την εργασία τους.

Σχέση με τα σχολικά προγράμματα

Οι στόχοι της διδακτικής πρότασης ανταποκρίνονται στο ισχύον Πρόγραμμα της διδασκαλίας της Λογοτεχνίας για την Α` Λυκείου.

Υλικοτεχνική υποδομή- εργαλεία

Θα χρησιμοποιηθούν:

Πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου

Φυλλομετρητής διαδικτύου

Πρόγραμμα παρουσίασης

Το σχολικό εγχειρίδιο Κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας β λυκείου